گزارش / موسیقی مذهبی در ایران

موسیقی مذهبی شامل آوازهای مذهبی است که به مناسبت سوگواری یا جشن به کار می‌رود واز کهن‌ترین گونه موسیقی به شمار می‌رود که در همه کشورها کم و بیش مورد استفاده قرار گرفته است.

این نوع موسیقی بویژه در اروپا از مقام والایی برخوردار است ، به طوری که بزرگترین موسیقیدانان اروپایی نظیر "باخ " و" هندل" هنر خود را در کلیسا رشد دادند.

براین اساس کلیسا منشاء پیدایش موسیقی چند صدایی (پلی فونی ) از جمله هارمونی (هماهنگی )، فوگ (نوعی فن بسط و گسترش روی تم کوچک ) در اروپا بشمار می‌رود.

* موسیقی مذهبی در شرق و ایران
موسیقی مذهبی در شرق و بویژه ایران به گونه‌ای دیگر متبلور و به جامعه عرضه شد.

از جمله این موسیقی‌های مذهبی در ایران می‌توان اذان و مناجات اشاره کرد.

اذان و مناجات، روضه خوانی و تعزیه خوانی نخستین بار از دوره حکومت آل بویه در ایران متداول شد و در دوره صفویه بسیار مورد توجه واقع شد.

سلاطین صفوی از جمله حاکمانی بودند که برای حفظ قلمرو حکومت خویش توجه بسیاری به این نوع موسیقی داشتند .

* روضه خوانی
" روضه خوانی" یکی از فرمهای موسیقی مذهبی است که در آن اشعار مرثیه با آهنگی محزون و غمناک به منظور تاثیر بر روی حاضرین خوانده می‌شد.

اولین روزه خوان " کمال‌الدین واعظ " معروف به ملاحسین کاشفی بود که نقش مهمی در پیش برد این نوع موسیقی در ایران داشت .

خواندن روضه بر پایه مقامهای ایرانی اجرا می‌شد و به همین دلیل در موسیقی ملی ایران تاثیر بسزایی گذاشت و این نوع موسیقی مذهبی همچنین یکی از عوامل تاثیر گذار در موسیقی دوره صفوی نیز بود که می‌توان در ردیف‌های موسیقی سنتی آن را درک کرد که همین امر موجب نگهداری و حراست از موسیقی سنتی نیز شده است .

"نوحه‌خوانی" در کنار تعزیه یکی دیگر از فرمهای موسیقی مذهبی در ایران است که از دوران باستان مرسوم بوده است . نوحه خوانی برای مرگ سیاوش را می توان از قدیمی‌ترین نوع موسیقی مذهبی در ایران باستان بشمار آورد.

* حضور نوحه خوانی در نمایش تعزیه
اغلب تعزیه‌ها با پیش خوانی نوحه آغاز می‌شود که قبل از شروع نمایش توسط تعزیه خوان اجرا می‌شود که خود زمینه‌ای برای اجرای تعزیه است .

نوحه خوانی در مقایسه با روضه خوانی ارتباط بیشتری با موسیقی دارد زیرا نوحه خوانی از ریتم و وزن برخوردار است و بیشتر حالت تصنیف دارد و به همین دلیل وجود این نوع از موسیسقی مذهبی موجب جلوگیری از انحطاط موسیقی ایران شده‌است.

"تعزیه " نوعی موسیقی - نمایش مذهبی و مخصوص شیعیان است که در معنای لغوی به سوگواری، عزاداری و برگزاری مراسم یادبود بزرگان دین اطلاق می‌شود ،اما در اصطلاح مشهور تعزیه به نمایش مراسم مذهبی که باآداب و رسوم ویژه‌ای همراه است، اطلاق می‌شود.

در تعزیه، داستانی به صورت شعر باآهنگی مخصوص اجرا می‌گردد و حالتی در آن نشان داده می‌شود که می‌توان از آن به عنوان یک گونه تئاتر تکامل نیافته نام برد.

به اعتقاد صاحب نظران تئاتر، تعزیه مقدمه‌ای برای به وجود آمدن تئاتر در ایران نیز بشمار می‌رود که اجرای این نوع از نمایش مذهبی - سنتی بدون موسیقی مذهبی قابلیت زیادی ندارد.

" تعزیه " حاصل مراسم سوگواری مذهبی ازجمله روضه خوانی ، نوحه خوانی و شمایل گردانی است که درعصر صفوی به وجود آمد که در دوره قاجاریه مرسوم شد و تکامل یافت .

* " اذان" و " مناجات" مهمتربن نوع موسیقی مذهبی
اذان بیشتر در آواز بیات ترک (گوشه روح الارواح ) دستگاه شور ویا گوشه شهناز خوانده می‌شود ودر مناجات اهل تسنن و تشیع به کار می‌رود.

اشعاری در رابطه با خداشناسی و اندرز در آواز "بیات کرد" نیز خوانده می شود که نوعی موسیقی مذهبی در نواحی کردنشین است.

اجرای اذان با صدای مرحوم استاد "موذن زاده اردبیلی" که در آواز بیات ترک آن را اجرا کرد، نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای اسلامی از شهرت خاصی برخوردار است.

منبع : ،خبرگزاری جمهوری اسلامی