در حالیکه مقامات شرکت سازنده نیروگاه بوشهر "اتم استروی اکسپرت" اعلام کردهاند که ایران در ماههای اخیر تعهد مالی در قبال طرف روس را عملی نکرده، معاون سازمان انرژی اتمی ایران، ضمن رد این ادعا گفته است: ایران به تمامی تعهدات مالی خود در مورد نیروگاه بوشهر عمل کرده و میکند.
سخنگوی آژانس فدرال انرژی اتمی روسیه به خبرنگاران گفت: ایران در سه ماهه آخر سال ۲۰۰۶میلادی به ۶۰درصد تعهد مالی خود و در ژانویه سال جدید نیز فقط به ۲۵درصد آن عمل کرده و در ماه جاری نیز هنور مبلغی به شرکت سازنده پرداخت نکرده است.
"سرگئی نوویکف" در عین حال افزود: روسیه به تمام تعهدات خود در مورد ساخت و تحویل سوخت نیروگاه بوشهر پایبند است.
با وجود این اظهارات مقام رسمی روسیه، شرکت سازنده نیروگاه بوشهر، این ادعای مالی را توجیهی برای تاخیر احتمالی در زمان بهره برداری از فاز نخست نیروگاه بوشهر که شهریور ماه سال آینده تعیین شده و نیز ارسال سوخت هستهای به ایران که طبق آخرین توافقات میبایست ماه مارس (اسفندماهامسال) صورت گیرد، دانسته است.
رییس اداره احداث نیروگاه اتمی بوشهر همچنین گفته است بر اساس قرارداد منعقده با کشور ثالث در مورد تحویل تجهیزات خنککننده سیستم ایمنی، تحویل این تجهیزات به نیروگاه بوشهر به اواخر سال ۲۰۰۷میلادی موکول شد.
بر اساس موافقت نامهای که مهر ماه گذشته بین ایران و روسیه در مسکو امضا شد واحد اول نیروگاه اتمی بوشهر باید در شهریور ۸۶راهاندازی آزمایشی و در ماه نوامبر(آبانماه) نیز بهرهبرداری نهایی شود.
سوخت هستهای ویژه این نیروگاه نیز شش ماه پیش از راهاندازی (ماه مارس) باید به ایران حمل شود.
مقامات روس حدود دو ماه پیش اعلام کردند که تهران و مسکو توافق کردهاند ایران هرماه ۲۰تا ۲۵میلیون دلار به شرکت پیمانکار سازنده نیروگاه بوشهر پرداخت کند تا از تاخیر مجدد در تکمیل این نیروگاه بدلیل مشکل نقدینگی شرکت روس جلوگیری شود.
این توافق در سفر آذرماه "سرگئی شماتکو" رییس شرکت "اتم استروی اکسپرت" (پیمانکار نیروگاه اتمی بوشهر) بهمراه "سرگئی کرینکو" رییس آژانس فدرال انرژی اتمی روسیه به تهران و دیدار آنها با "رضا آقازاده" رییس سازمان انرژی اتمی ایران حاصل شده بود.
بگفته منابع روس، ارزش قرارداد ساخت نیروگاه بوشهر، یک میلیارد و یکصد تا سیصد میلیون دلار است که مقرر شده دویست میلیون دلار آن پس از اتمام پروژه به شرکت "روس اتم استروی اکسپرت" پرداخت شود.
معاون رییس جمهوری و رییس سازمان انرژی اتمی ایران مهرماه گذشته هنگام سفر به مسکو و پیش از امضای قرارداد زمانبندی نهایی تکمیل نیروگاه بوشهر، به خبرنگاران گفته بود: هفت تا هشت درصد کار این نیروگاه بیشتر باقی نمانده که قاعدتا باید ظرف شش ماه آینده به پایان برسد.
"رضا آقازاده" در مورد علت تاخیر مکرر در تکمیل نیروگاه بوشهر گفت:از آنجا که طراحی نیروگاه بوشهر ابتدا توسط غربیها صورت گرفته بود، تبدیل سیستم غربی به سیستم روسی دشوار بود، همچنین روسیه کار ساخت نیروگاه هستهای در خارج را با بوشهر آغاز کرد در حالیکه تدابیر مدیریت نیروی انسانی را آنطور که باید در اختیار نداشت.
رییس سازمان انرژی اتمی ایران افزود: ساختار و مدیریت شرکت روسی " اتم استروی اکسپرت" نیز بطور مکرر دچار تغییر شد که این امر هم یکی از دلایل تاخیر راه اندازی نیروگاه بوشهر بود.
وی تصریح کرد: این شرکت از نظر منابع مالی نیز بسیار ضعف دارد و بدلیل ورشکستگی ، حتی بانکهای روسی نیز به این شرکت وام نمیدهند.
"آقازاده" با تاکید بر عدم قابلیت فنی شرکت روسی برای ساخت نیروگاه بوشهر که به گفته وی از ابتدا نیز مشخص بوده، گفت: در صورتیکه در زمان امضای قرارداد اولیه حضور داشتم، این کار را توصیه نمیکردم زیرا ما به اندازه یک نیروگاه جدید هزینه کردهایم اما بازدهی لازم را بدست نیاوردیم.
شرکت روسی "اتم استروی اکسپرت" بر اساس قرارداد سال ۱۹۹۵میلادی، عملیات ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را آغاز کرده است.
در سال ۱۹۹۸دو طرف در خصوص الحاقیهای بر قرارداد ۱۹۹۵به توافق رسیدند که بر اساس آن طرف روسی، باید ظرف چهار سال، نیروگاه اتمی بوشهر را به مرحله راهاندازی میرساند.
با این وجود کار ساخت نیروگاه بوشهر که قرار بود در سال ۲۰۰۱و یا۲۰۰۲ به بهره برداری برسد طولانی شد.
دو کشور سپس طی مذاکراتی برای راهاندازی این نیروگاه اتمی در سال ۲۰۰۵ به توافق رسیدند اما این موعد نیز بدلایل گوناگون به سال ۲۰۰۶میلادی موکول گردید.
در جریان مذاکرات پرکش و قوس مهرماه سال جاری (سپتامبر (۲۰۰۶در مسکو بالاخره جدول زمانی ساخت و تکمیل این نیروگاه برای سال ۲۰۰۷میلادی تعیین شد.
مقامات سیاسی روسیه و حتی ایران همواره اعلام کردهاند برای راه اندازی نیروگاه بوشهر هیچ مانع سیاسی وجود ندارد.
آژانس فدرال انرژی اتمی روسیه در این سالها، توجه به مقررات ایمنی و کیفیت و مساله پول را از عوامل مهم تاخیر در راه اندازی نیروگاه عنوان می کرد.
ایران نیز همانطور که ذکر شد برخی مشکلات مالی و مدیریتی شرکت سازنده در روسیه، تغییر پیمانکار و تاخیر در ساخت برخی تجهیزات جانبی از سوی شرکت روس را علت اصلی این تاخیر اعلام کرده است.
با این وجود جدیدترین اظهار نظرها، ابهامهای جدیدی در این رابطه ایجاد کرده است.
"آندره چرکاسنکو" معاون شرکت "اتم پروم رسورسی" (شرکت مستقل از آژانس فدرال انرژی اتمی روسیه) روز سه شنبه گفت: تجهیزات خنککننده ویژه سیستم امنیتی نیروگاه بوشهر در پایان سال ۲۰۰۷تحویل میشود و این بدان معناست که راه اندازی این نیروگاه در اوایل سال ۲۰۰۸میلادی صورت میگیرد.
برخی مطبوعات مسکو نیز به نقل از منابع ناشناس در شرکت "اتم استروی اکسپرت" نوشتند: در هفته پیش رو با مقامات ایران مذاکراتی برای افزایش هزینه ساخت نیروگاه بوشهر به دو برابر قرارداد قبلی صورت خواهد گرفت.
این منابع از احتمال افزایش رقم درخواستی روسیه برای تکمیل نیروگاه بوشهر به "دو تا سه میلیارد یورو" خبر دادند.
برخی محافل سیاسی و مطبوعاتی در روسیه نیز معتقدند با توجه به عدم اجرای قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد از سوی ایران برای تعلیق غنی سازی اورانیوم، احتمال دارد نیروگاه بوشهر نیز شامل این تحریمها شود.
به نوشته یک روزنامه چاپ مسکو با وجود اجرای تعهد ایران به پرداخت مبالغ تعیین شده، شایع شده که تحویل سوخت اتمی به ایران به تعویق خواهد افتاد.
"بروز مشکلات مالی میان دو طرف میتواند بهانهای در این زمینه باشد" "نزاویسیمایا گازتا" نوشت: وعده "سرگئی کرینکو" برای تحویل سوخت اتمی به ایران تا آخر ماه مارس، در واقع همزمانی آن با تصمیمات جدید در مورد پرونده اتمی ایران خواهد بود.
این موضوع همچنین با احتمال از سرگیری گفتگوهای ایران با اتحادیه اروپا و آژانس بینالمللی انرژی اتمی بیارتباط نیست.
بعقیده کارشناسان در روزهای آینده، موضوع نیروگاه اتمی بوشهر و ارتباط آن با پرونده اتمی ایران در آژانس و شورای امنیت بیشتر شفاف خواهد شد.