گزارش ایرنا از چالشهای فراروی طلای سبز در استان کرمان

 

استان کرمان به عنوان مهمترین تولیدکننده پسته در کشور مطرح است که با داشتن بیشترین سطح زیرکشت و نخستین محصول از لحاظ ارزش در صادرات غیرنفتی همواره نقش ارزنده ای در ارزآوری داشته و دارد.

با این وجود کمبود منابع آبی و خشکسالی های چند سال اخیر از یک سو و خرده مالکی و اختلالات بازار عرضه از سوی دیگر مهمترین چالش ها را فراروی تولید این محصول به عنوان طلای سبز در استان کرمان ایجاد کرده است.
به دنبال مشکلات جدی پیش آمده در تولید و عرضه پسته کرمان، مجمع نمایندگان استان اخیرا در نامه ای به رییس جمهوری خواستار رسیدگی جدی به این موضوع شدند.
برهمین اساس و به دنبال نگرانی های محسوس فعالان و دست اندرکاران تولید پسته در استان بر آن شدیم تا از مسئولان امر موضوع را بررسی و چاره اندیشی کنیم.
رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان کرمان در این باره به خبرنگار ایرنا، گفت: پسته نخستین محصول صادرات غیرنفتی کشور است که در سال های گذشته توانسته بیش از 15 درصد از صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص دهد.
"محسن جلال پور" افزود: پسته محصول درختی با خاصیت سالهای آور و ناآور می باشد که به همین دلیل در سالهای مختلف میزان برداشت این محصول متفاوت است.
وی اضافه کرد: در سالهای آور صادرات پسته بیشتر و در سالهای ناآور این میزان کمتر است با این وجود می توان تخمین زد به طور متوسط در یک دوره 5 ساله سالانه 170 تا 180 هزار تن پسته صادر می شود.
رییس هیات مدیره انجمن پسته ایران، اظهار داشت: در طول 10 سال گذشته، پارسال کمترین صادرات پسته به میزان 90 هزار تن را داشتیم که علت آن سرمازدگی این محصول بود.
وی گفت: صادرات پسته استان کرمان سالانه 2/1 تا 5/1 میلیارد دلار برای کشور درآمد ارزی
به همراه دارد که این ارزآوری نیز وابسته به قیمت های جهانی و نرخ ارز است.
وی میزان تولید پسته کشور طی سال جاری را 180 تا 200 هزار تن برآورد کرد و افزود: با قیمت های موجود این میزان 3/1 میلیارد دلار ارزآوری برای کشور به همراه خواهد داشت.
جلال پور از محصول پسته به عنوان یک صنعت نام برد و افزود: این صنعت از سه بخش تولید ، فرآوری و صادرات تشکیل شده است که در هر یک از این بخشها مشکلاتی وجود دارد.
وی بحران آب و کمبود منابع آبی را مهمترین مشکل در بخش تولید پسته عنوان کرد و گفت: این مشکل باعث می شود کیفیت و کمیت پسته کاهش یابد و عواملی که موجب تولید پسته بهتر با قیمت پایین تر می شود را با مشکل روبرو کند.
رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان کرمان اضافه کرد: کمبود منابع آبی باعث می شود دوره های آبیاری مزارع و باغ ها از 25 تا 30 روز لازم به 55 تا 70 روز تغییر کند به همین
علت، بهره وری میزان برداشت کم و پسته نامرغوب تولید می شود.
رییس هیات مدیره انجمن پسته ایران اظهار داشت: به همین دلیل سال به سال قیمت تمام شده تولید پسته گران تر می شود.
وی همچنین در خصوص کمبود منابع آبی گفت: در استان کرمان سالانه 7 میلیارد مترمکعب آب برداشت و 6 میلیارد مترمکعب جایگزین آن می شود.
وی با بیان اینکه سالانه یک میلیارد مترمکعب بیش از میزانی که می توان استحصال کرد برداشت می شود، افزود: این امر سبب می شود که در این مناطق با حفر چاههای با عمق 300 متر هم نتوان آب مورد نیاز را تامین کرد.
جلال پور، مساله خرده مالکی و عدم اطلاع تولیدکنندگان از مسایل جهانی را از دیگر مشکلات بخش تولید پسته برشمرد و گفت: بیش از 85 درصد از مالکیت باغ های پسته در استان کرمان زیر دو هکتار و متعلق به خرده مالکین است.
وی افزود: ناآگاهی این افراد از مسایل روز در تولید، فرآوری و صادرات و عدم توان آنها در به روز کردن باغ ها، باعث شده کارآیی لازم را برای تولید بهتر با قیمت مناسب تر و کیفیت بالا نداشته باشند.
رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان کرمان در زمینه مشکلات بخش فرآوری نیز گفت: هنوز باغداران و کشاورزان پسته کار ما باور ندارند که تولید امری جدا از فراوری است و متاسفانه همه آنها فکر می کنند، فرآوری را باید خود انجام دهند.
وی اضافه کرد: این در حالی است که در صنعت پسته کشور آمریکا، بخش تولید با فرآوری کاملا از هم متمایز است.
وی اظهار داشت: به علت اینکه صنعت فرآوری هنوز جایگاه خود را به عنوان بخشی مستقل
پیدا نکرده و این امکان نیز برای سرمایه گذاری و هزینه کرد در این صنعت بوجود نیامده است.
جلال پور گفت: به این دلیل ما با 25 هزار پایانه ضبط سنتی و هزاران کارگاه بدون مجوز در امر فرآوری و بسته بندی پسته مواجه هستیم که این امر مشکلاتی را در صنعت فرآوری و ضبط پسته بوجود آورده است.
وی با بیان اینکه در بحث صادرات در کشور دو مشکل اصلی وجود دارد، گفت: قیمت ارز یکی
از این مشکلات است که محصول پسته نیز از آن تاثیرپذیر است.
رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان کرمان اضافه کرد: طی 10 سال گذشته به طور متوسط در کشور 20 تا 25 درصد تورم وجود داشته که اگر به صورت مضاعف محاسبه شود، می توان گفت در این مدت قیمت ها 400 درصد در داخل کشور افزایش پیدا کرده است.
به گفته وی، نرخ ارز نیز در این مدت حداکثر 15 تا 20 درصد افزایش یافته است.
وی بیان کرد: این تفاوت، ضرر و زیان جبران ناپذیری به تولیدکنندگان، صادرکنندگان و فرآوری کنندگان وارد خواهد ساخت.
جلال پور، بحث کیفیت محصول را از دیگر مشکلات بخش صادرات برشمرد و گفت: در دنیا در بخش مواد غذایی غیرضروری مانند پسته مهمترین اصل بر سلامت این مواد قرار داده شده است و روز به روز سختگیری در زمینه کنترل و نظارت این مواد غذایی بیشتر می شود.
وی اضافه کرد: متاسفانه صنعت پسته با توجه به رنجی که از خرده مالکی می برد، نتوانسته به طور شایسته کیفیت و سلامت مورد نظر خریداران خود را با درخواست ها و توقعات بازار هدف منطبق کند.
وی گفت: در بحث بهداشتی کردن پسته عواملی وجود دارد که برخی از آنها در توان تولید کننده و برخی دیگر از توان او خارج است.
رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان کرمان، اظهار داشت: آن دسته از عواملی که در توان بخش خصوصی و تولیدکننده بوده به بهترین نحو انجام شده است اما عواملی هم مانند
رفع مشکل کم آبی وجود دارند که حل آنها در توان بخش خصوصی نیست.
وی گفت: 10 سال پیش که با بحران آفلاتوکسین مواجه شدیم میزان آفلاتوکسین عددی نزدیک چهار رقمی بود اما با تلاش و همت تولیدکنندگان و فرآوری کنندگان این رقم در حال حاضر به عددی نزدیک به یک رقم رسیده است.
رییس هیات مدیره انجمن پسته ایران اضافه کرد: مشکل کم آبی که حل آن در توان بخش خصوصی نیست موجب کاهش کیفیت محصول از نظر سلامت، رویت، مزه و اونس پسته می شود.
جلال پور بیان کرد: وقتی که دوره آبیاری به 70 روز افزایش می یابد پسته به دلیل کمبود مواد
غذایی دچار شکاف در پوسته و این شکاف (زود خندانی) خود عاملی برای وجود سم آفلاتوکسین می شود.
وی اظهار داشت: کم آبی همچنین باعث کاهش وزن (اونس) پسته، افزایش میزان پوکی و زیاد شدن آفات می شود.
وی با تاکید بر اینکه حل مشکل کم آبی از توان بخش خصوصی خارج است، افزود: مقامات مسئول باید در این زمینه تمهیدات لازم را اتخاذ کنند و این کمبود را مرتفع سازند.
وی با بیان اینکه 26 کشور در مورد آفلاتوکسین سختگیری دارند، گفت: با توجه به اینکه از مجموع محصول صادراتی 15 تا 20 درصد آن به اروپا صادر می شود و از این میزان،‌ بخش کمی از آن برگشت داده می شود لذا با احتساب مجموع محصول صادراتی می توان گفت کمتر از یک درصد از محصول پسته از کشورهای خریدار به علت وجود آفلاتوکسین برگشت داده می شود.
وی گفت: علاوه بر آن مشکلات دیگری از جمله کمبود میزان برداشت در مقابل با رقبا وجود دارد به عنوان مثال در ایران حداکثر برداشت در هر هکتار 1200 کیلوگرم پسته است در حالی که در امریکا به عنوان رقیب اصلی ما در تولید این محصول در هر هکتار 3500 کیلوگرم پسته برداشت می شود.
رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان کرمان افزود: این مساله باعث می شود که حتی نتوانیم در قیمت تولید هم با کشورهای دیگر رقابت کنیم.
جلال پور در خصوص بازارهای فروش محصول پسته استان کرمان نیز گفت: در سه دهه گذشته هدفهای متفاوتی در بازار دنبال می کردیم به عنوان مثال در دهه 50 مهمترین آنها بازارهای امریکا بودند که بدلیل اختلافات موجود سیاسی از دهه 60 تا نیمه اول دهه 70 به طرف بازارهای اروپایی روی آوردیم.
وی اضافه کرد: در سال 76 بعلت تحریم اتحادیه اروپا تقاضا در این کشورها به کمتر از 20 درصد سالهای قبل رسید و صادرکنندگان بناچار به سمت بازارهای خاور دور روی آوردند.
وی گفت: در زمان حاضر به طور متوسط بیش از 30 درصد از پسته استان کرمان به خاور دور ، کمتر از 20 درصد به کشورهای اروپایی، کمتر از 20 درصد به آسیای میانه، کمتر از 10 درصد به کشورهای امریکای جنوبی و افریقا و کمتر از 10 درصد نیز به کشورهای عربی صادر می شود و حدود 10 تا 15 درصد تولیدات نیز به مصرف داخلی می رسد.
رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان کرمان با اشاره به اینکه پسته طی دهه های گذشته بازار خود را در اختیار گرفته است، گفت: اگر سالانه 200 هزار تن پسته نیز تولید شود در پایان فصل تولید با کمبود پسته برای صادرات روبرو می شویم.
وی با تاکید بر اینکه پسته کاران برای فروش پسته خود با مشکل مواجه نیستند، گفت: پسته در هیچ دوره ای روی دست تولیدکنندگان نمانده به طوری که طی 10 - 15 سال گذشته در پایان فصل پسته هیچ پسته ای برای فروش باقی نمانده است.
جلال پور تاکید کرد: به همین دلیل آنچه در زمینه صادرات پسته باید انجام شود، بازاریابی و بازارسنجی نیست بلکه تولید بالاتر با کیفیت بهتر باید در دستور کار قرار گیرد.
وی با تاکید بر اینکه گسترش باغهای پسته به صلاح استان کرمان نیست، اظهار داشت: در
این راستا انجمن پسته ایران در صدد است محل هایی در کشور که امکان کشت و توسعه پسته از نظر خاک، آب و هوا در آنها وجود دارد را شناسایی و اقدام به ترویج و توسعه کشت پسته کند.
وی افزود: با محصولی که در آینده می توان از این مجموعه باغ ها برداشت کرد، امکان افزایش درآمد ارزی سالانه از 5/1 میلیارد دلار کنونی به 4 میلیارد دلار وجود دارد.
جلال پور تصریح کرد: در استان کرمان که جایگاه اصلی تولید پسته کشور است سالانه 8 هزار هکتار باغ به دلیل بحران خشکسالی در حال خشک شدن است.
وی تاکید کرد: در صورتی که کار اساسی و ریشه ای در این زمینه صورت نگیرد و جایگزینی برای این باغ ها پیدا نشود سال به سال تولید و صادرات این محصول کاهش می یابد.
رییس هیات مدیره انجمن پسته ایران ترویج تولید پسته در استانهایی مانند فارس، سمنان ، قم و مرکزی و مناطق دیگری که امکان کشت درخت پسته را دارند و از آب کافی نیز بهره مند هستند به صورت جدی و مکانیزه مورد تاکید قرار داد.
رییس اتاق بازرگانی و صنایع ومعادن استان کرمان حل معضل بحران آب را با دو رویکرد استفاده بهینه از آب موجود و انتقال آب از حوزه های آبریز به استان قابل حل دانست.
وی با اشاره به اینکه عمده برداشت آب در مناطق شمال و پسته خیز استان کرمان صورت می گیرد، افزود: بیش از 93 درصد از آب استحصالی در این مناطق در بخش کشاورزی مصرف می شود و 65 درصد از این مقدار نیز بدلیل تبخیر و یا فرو رفتن در زمین هدر می رود.
وی بهینه سازی مصرف آب به طوری که آب از محل استحصال تا کرت بدون هدر رفتن انتقال یابد و همچنین استفاده از سامانه های آبیاری قطره ای و تحت فشار را یکی از راههای جلوگیری از مصرف بی رویه آب، عنوان کرد.
رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان کرمان افزود: در سفر دوم دکتر "محمود احمدی
نژاد" رییس جمهوری به استان کرمان در اردیبهشت ماه امسال، 400 میلیارد ریال تسهیلات با بهره های کم و بخشی هم به صورت بلاعوض به این استان اختصاص یافت که باید در یک دوره 10 ساله و تکرار این تسهیلات، امکان بهینه سازی مصرف آب در تمام باغ های استان کرمان فراهم شود.
جلال پور گفت: اگر در انتقال آب موجود به باغها صرفه جویی شود با این رویکرد می توان از هدر رفت 63 درصدی آب جلوگیری و سالانه یک میلیارد مترمکعب ذخیره کرد.
وی در خصوص نحوه تامین آب مورد نیاز استان نیز گفت: چندین دیدگاه از جمله انتقال آب از سرشاخه های کارون، شیرین کردن و انتقال آب از خلیج فارس به کرمان و انتقال از برخی مناطق دارای آب استان به مناطق کم آب وجود دارد.
وی اظهار داشت: در سفر دوم رییس جمهوری به استان کرمان وزارت نیرو موظف شد همه راههای انتقال آب به استان را بررسی و بهترین و با صرفه ترین راه را انتخاب و طی یک دوره 10ساله اجرا کند.
رییس هیات مدیره انجمن پسته ایران درباره قیمت پسته ادامه داد: اعتقاد انجمن پسته بر این است که بهترین راهکار برای تعیین قیمت پسته روش طبیعی عرضه و تقاضا است.
وی تاکید کرد: ما باید سیستم عرضه و تقاضا را سامان دهیم و در این راستا کار علمی را جاری کنیم.
جلال پور اضافه کرد: ما نباید با اعلام قیمت های بی مورد در سیستم تعیین قیمت پسته اخلال بوجود آوریم و باعث شویم محصول روی دستمان بماند و یا با قیمت پایین به فروش رسانیم.
وی با ارایه راهکاری افزود: با توجه به سالهای آور و ناآور پسته باید تسهیلات لازم در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد تا در سالهای آور بخشی از محصول را ذخیره سازی کنند که این امر باعث جلوگیری از عرضه زیاد محصول خواهد شد.
رییس هیات مدیره انجمن پسته ایران گفت: همچنین ارایه محصول ذخیره شده در سالهای ناآور باعث تثبیت عرضه و جلوگیری از افت و خیز قیمت ها خواهد شد.
وی تاکید کرد: برخلاف تصور عده ای، پسته امریکا نه تنها به بازارهای ما صدمه نزده بلکه نگاه تجار و بازارهای جدید را به روی محصول پسته ما باز کرده است.
وی اضافه کرد: اگر بخواهیم بازارمان را حفظ کنیم باید در داخل در زمینه کیفیت، کمیت و قیمت تمام شده کار اساسی انجام دهیم.
جلال پور تاکید کرد: در صورت ساماندهی این امر محصول ما در دنیا هرگز رقیب نخواهد داشت.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا پسته تولیدی به صورت خام و فله ای صادر می شود، نیز گفت: اینکه امکان بسته بندی و فرآوری مناسب در کشور وجود ندارد دلیل صادرات پسته به صورت فله نیست بلکه آنچه باعث شده صادرات پسته به صورت فله صورت گیرد، موضوع عوارض و حقوق گمرکی است که کشورهای خریدار بر روی محصول پسته گذاشته اند.
رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان کرمان چاره این کار را پیوستن به سازمان تجارت جهانی (WTO) و چانه زنی مقامات سیاسی با سایر کشورها در راستای برداشتن این تعرفه ها از محصول پسته دانست.
جلال پور با بیان اینکه برای پسته بسته بندی شده 17 تا 35 درصد عوارض تعیین شده است
، گفت: در دو - سه کشوری که این عوارض وجود ندارد پسته به صورت بسته بندی صادر می شود اما به عمده کشورها به دلیل وجود عوارض و حقوق گمرکی صادرکنندگان ترجیح می دهند برای پرداخت نکردن این عوارض محصول خود را به صورت خام و فله صادر کنند.
وی افزود: در صورتی که ایران به عضویت سازمان تجارت جهانی درآید 160 کشور عضو این سازمان حق ندارند این عوارض و حقوق گمرکی را برای ما تعیین کنند.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان نیز درباره وضعیت محصول پسته به خبرنگار ایرنا،‌ گفت: از 419 هزار هکتار باغ در این استان 303 هزار هکتار آن را محصول پسته تشکیل می دهد.
"رسول گرمه ای" افزود: بیشترین سطح زیرکشت پسته در شهرستان رفسنجان و کمترین آن در ارزوییه بافت قرار دارد.
وی تولید سال گذشته پسته خشک در استان کرمان را 85 هزار تن اعلام کرد و افزود: پیش بینی می شود امسال به رغم خشکسالی و سرمازدگی محصول پسته، این میزان به 120 هزار تن افزایش یابد.
گرمه ای، پیش بینی کرد: امسال علاوه بر تولیدات پسته رفسنجان، 40 هزار تن محصول در سیرجان و 25 هزار تن نیز در زرند برداشت شود.
وی مصرف داخلی پسته در کشور را سالانه بین 30 تا 40 هزار تن ذکر کرد و افزود: بخشی از تولیدات نیز صادر و یا برای سال بعد ذخیره می شود.
وی ارقام تجاری پسته تولیدی در استان کرمان را با عنوان احمد آقایی، اکبری، کله قوچی و فندقی اعلام کرد.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان شمار باغداران پسته در استان کرمان را 150 هزار نفر ذکر کرد و گفت: یکی از معضلات این بخش وجود خرده مالکی است که باعث شده نظارت و پشتیبانی آنها تحت الشعاع قرار گیرد.
وی با بیان اینکه اقلیم استان کرمان از نظر طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا و عوامل دیگر این استان را از نظر تولید محصول پسته در بین سایر استانها سرآمد کرده است، گفت: متاسفانه خشکسالی های مکرر چند سال گذشته و سرمازدگی عملکرد تولید محصول را کاهش داده است.
گرمه ای اضافه کرد: بعنوان مثال در سال 86 تولید پسته در استان کرمان به 280 هزار تن رسید اما بدلایل ذکر شده تولید در سالهای بعد کاهش یافت.
وی گفت: در استان کرمان بیش از یک میلیون نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم در امر تولید، برداشت و صدور پسته دخیل هستند.
او در خصوص بهداشتی بودن مراحل برداشت و صادرات پسته در استان کرمان نیز گفت: از چند سال پیش فعالیت جدی در این زمینه آغاز شده و کلیه عواملی که در کاهش آفت آفلاتوکسین دخالت دارند از داخل باغ تا پایانه های ضبط و انبار بندی پسته مورد کنترل قرار دارند.
گرمه ای گفت: در این طرح که به Hiccp معروف است باغها شناسایی و تا پایانه های ضبط پسته ردیابی می شوند و اقداماتی که در کاهش آفلاتوکسین موثر هستند به اجرا درمی آیند.
وی گفت: در این راستا بسته بندی و پوست کنی پسته تحت تدابیر شدید بهداشتی انجام می شود.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان گفت: با نهادینه شدن این طرح طی دو - سه سال گذشته کمترین برگشتی پسته صادراتی را داشته ایم.
وی کاهش منابع آبی با توجه به خشکسالی های چند سال اخیر و شور شدن منابع آبی که موجب کاهش تولید محصول می شود را از مهمترین چالش های تولید پسته در استان کرمان ذکر کرد.
گرمه ای با بیان اینکه درختان در مراحل مختلف نیاز آبی متفاوتی دارند، اضافه کرد: کم آبی همچنین باعث شده که دوره های آبیاری حتی به بیش از 40 روز هم برسد که این امر در کاهش عملکرد تولید تاثیرگذار است.
وی اجرای سامانه های آبیاری تحت فشار را از بهترین سامانه های آبیاری عنوان کرد و گفت: خوشبختانه با حمایت های بسیار خوب دولت طی دو سال گذشته برای اجرای این سامانه ها در باغ ها و مزارع 50 درصد تسهیلات به صورت بلاعوض و بقیه آن به صورت وام به کشاورزان اعطا می شود.
وی استقبال کشاورزان و باغداران استان کرمان از اجرای این سامانه و استفاده از تسهیلات
مذکور را خوب توصیف کرد و تداوم اجرای آن را خواستار شد.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان اظهار داشت: با توجه به محدودیت منابع آبی و نداشتن آب مازاد، بحث توسعه باغ ها در این استان مورد نظر نمی باشد.
وی اضافه کرد: در این راستا به منظور اصلاح، نوسازی و احیاء باغها نسبت به توزیع نهال برای جایگزینی درختانی که عمر مفید خود را طی کرده و یا دچار بیماری شده اند، اقداماتی در حال انجام است.
وی کمبود نیروهای متخصص و ناآگاهی باغداران پسته را از دیگر مشکلات این بخش ذکر کرد.
استاندار کرمان نیز در جلسه ای با هیات امناء انجمن پسته ایران با اشاره به اینکه آب مساله و بحران اصلی استان کرمان است، افزود: توسعه روشهای جدید آبیاری برای حل این مشکل مورد تاکید قرار دارد.
"حبیب الله دهمرده" برهمین اساس جلوگیری از توسعه سطح زیرکشت باغها در این استان در هفته گذشته را خواستار شد.
وی با اشاره به اینکه برای انتقال 200 تا 300 میلیون مترمکعب آب باید بیش از 10 هزار میلیارد ریال هزینه شود، گفت: امکان انتقال آب منوط به ثابت ماندن سطح زیرکشت محصول پسته است.
استاندار کرمان با تاکید بر اینکه آبیاری مدرن باید جایگزین آبیاری غرقابی شود، گفت: انتقال آب با شیوه های جدید آبیاری می تواند برای جبران کمبود شدید آب موثر باشد.
دهمرده تصریح کرد: سالانه یک میلیارد مترمکعب آب از سفره های زیرزمینی در استان کرمان برداشت می شود که با استفاده صحیح از داده های موجود می توان 30 درصد این میزان برداشت را ساماندهی کرد.
دو تن از دست اندرکاران و صاحب نظران در زمینه تولید محصول پسته نیز از کمبود آب، افزایش هزینه های تولید، نبود نقدینگی و واقعی نبودن نرخ ارز به عنوان بخشی از مشکلات صنعت پسته یاد کردند.
"محمدحسین آقا محمدحسنی" با بیان اینکه تاکنون حدود 90 درصد از محصول پسته سال گذشته به فروش رفته است، از چین و اروپا به عنوان بازارهای مهم پسته ایران نام برد.
وی واقعی نبودن نرخ ارز را از مشکلات صادرکنندگان برشمرد و افزود: مشکلات ناشی از این موضوع به همه تولیدکنندگان و صادرکنندگان بر می گردد.
وی واقعی شدن نرخ ارز را یکی از راهکارهای اساسی برای حل مشکل قیمت ها و امکان تولید و رقابت با تولیدکنندگان پسته در کشور آمریکا ذکر کرد.
"علی نظری" یکی دیگر از صاحب نظران صنعت پسته نیز بر ضرورت افزایش بهره وری از منابع آبی تاکید کرد.
وی گفت: در زمینه بهره وری از سایر رقبا عقب هستیم به طوری که در زمان حاضر آمریکایی
ها حداقل دو برابر ما بهره وری در تولید پسته در هکتار دارند.
در این بین شهرستان سیرجان با دارا بودن 58 هزار و 500 هکتار باغ پسته یکی از قطبهای تولید این محصول در استان کرمان است که کشاورزان در این بخش نیز با مشکلات یادشده دست و پنجه نرم می کنند.
این در حالی است که در شهرستان سیرجان بیش از سه هزار باغدار پسته وجود دارد که سالانه بیش از 40 هزار تن پسته تولید می کنند.
یک پسته کار سیرجانی به نام "محمدحسین امیری" نیز در مورد مشکلات خود به خبرنگار ایرنا، گفت: خشکسالی چند سال اخیر و نبود آب کشاورزی و به دنبال آن پیشروی آب شور و کاهش سطح آب چاههای کشاورزی از مهمترین مشکلات تولیدکنندگان پسته در این شهرستان به شمار می روند.
وی با بیان اینکه بحث انتقال آب از سایر نقاط به استان کرمان مورد توجه جدی مسئولان قرار نگرفته است، گفت: با این وضعیت کشاورزان هر سال با خشک شدن باغهای پسته خود روبرو هستند.
"غلامعلی اسدی" و "محمود شریف" نیز از کم بودن حمایت های مالی بیمه گلایه کرده و افزودند: برای گرفتن بیمه نامه باغهای پسته مراحل پیچیده اداری باید طی شود و پس از دریافت بیمه نامه هم خسارات پرداختی بسیار ناچیز است.
این تولیدکنندگان گفتند: همین مسایل باعث شده اکثر کشاورزان باغهای خود را بیمه نکنند زیرا خسارت واقعی پرداخت نمی شود.
"غلامرضا زیدآبادی" نیز از هزینه سرسام آور کود و سم مصرفی برای تولید پسته به عنوان یکی از مشکلات باغداران یاد کرد.
این تولیدکننده پسته گفت: در زمان حاضر سموم متعددی در بازار وجود دارد اما بعلت نبود کار مطالعاتی درباره آنها از سوی جهاد کشاورزی و مراکز تحقیقاتی وابسته، برای انتخاب سم مناسب، کارآیی سموم برای کشاورزان مشخص نیست و بارها همین سموم سبب واکسینه شدن آفات درختان شده است.
وی خواستار نظارت وزارت جهاد کشاورزی بر سموم عرضه شده در بازار و معرفی سم مناسب به کشاورزان شد.
کشاورز دیگری هم از عملکرد نامناسب واسطه ها و دلالان به عنوان یکی از مشکلات مهم در بخش تولید پسته نام برد.
مجتبی صالحی افزود: تولیدکنندگان پسته در فرآوری این محصول تمام مسایل بهداشتی را رعایت می کنند تا از آلوده شدن این محصول به قارچ آفلاتوکسین جلوگیری شود اما دلالان با خرید پسته های مختلف با قیمتهای متفاوت برای سود بیشتر پسته های مرغوب و نامرغوب را مخلوط می کنند.
وی افزود: این امر تمام تلاش تولیدکنندگان برای رعایت مسایل بهداشتی و تولید محصول مرغوب را از بین می برد و جز ضرر و زیان برای کشاورزان چیزی باقی نمی گذارد.
این باغدار خواستار خرید، نظارت و صدور پسته توسط دولت بدون حضور واسطه ها شد.
تولیدکننده دیگری هم از هزینه نشدن تسهیلات پرداختی توسط بانک ها در طرحهایی غیر از کشاورزی به عنوان یکی از مشکلات نام برد.
"علی محمدی" افزود: نظارتی بر نحوه پرداخت و هزینه کرد تسهیلات بانکی نیست و بعضا تسهیلات در جاهایی غیر از طرحهای کشاورزی هزینه می شود.
یک تولیدکننده و صادرکننده پسته نیز گفت: پسته شهرستانهای نیمه شمالی کشور مانند دامغان زودتر از استان کرمان برداشت می شود و بازارهای داخلی از جمله تهران را پر می کند.
وی افزود: محصول پسته تولیدی در شهرستان سیرجان و استان کرمان باید کاملا رسیده تا چیده شود لذا دیرتر وارد بازار می شود و این امر ضرر و زیان تولیدکنندگان را بدنبال دارد.
مدیرعامل شرکت پسته سیرجان هم در مورد قیمت پسته گفت: امسال قیمت پسته به تجار صادرکننده و نحوه صدور پسته بستگی دارد.
"علی اکبر نشاط" افزود: در طول 10 سال گذشته قیمت پسته هر سال 5 تا 8 درصد افزایش
یافته این در حالی است که کشاورز و تولیدکننده 20 درصد تورم از بابت هزینه ها اعم از کارگر و سایر امکانات را متحمل می شود.
مدیر جهاد کشاورزی رفسنجان نیز از وارد شدن خسارت به 65 درصد محصولات پسته شهرستان های رفسنجان و انار خبر داد.
"مسعود محمدی" افزود: برآورد اولیه برای برداشت پسته امسال در این شهرستانها 86 هزار تن بود که بدلیل سرمازدگی، گرمازدگی، پوکی و سایر آفت ها پیش بینی می شود امسال برداشت این محصول به 31 هزار و 500 تن برسد.
وی اظهار داشت: از ابتدای سال جاری حدود دو میلیون و 500 هزار تن کود شیمیایی برای 112 هزار هکتار از باغهای پسته این مناطق بین کشاورزان توزیع شده است.
محمدی از نبود نقدینگی به هنگام خرید، رقابت ناسالم تجار و صادرکنندگان، صدور پسته های نامرغوب توسط برخی از صادرکنندگان و پایین بودن قیمت این محصول در بازارهای جهانی به عنوان مهمترین مشکلات صادرکنندگان پسته نام برد.
وی پایین بودن قیمت پسته به دلیل ثابت بودن نرخ ارز، کمبود آب کشاورزی، حمایت نشدن تولیدکنندگان و فرسودگی ماشین آلات کشاورزی را از دیگر مشکلات بخش تولید محصول پسته
در شهرستانهای رفسنجان و انار برشمرد.
در این بین نظر کارشناسان کشاورزی را درباره نحوه برداشت و نگهداری محصول پسته جویا شدیم که این افراد نیز بهترین زمان برداشت و چیدن پسته را موقعی می دانند که 60 تا 70 درصد دانه ها رسیده باشند، بدین صورت که پوست سبز نرم شده و به راحتی از پوست سخت جدا شود.
آنان معتقدند: چنانچه کشاورزان منتظر رسیدن و خندان شدن درصد بیشتری از محصول بمانند همزمان دانه هایی که اول رسیده و بهترین هستند، خشکیده و با آلوده شدن به آفلاتوکسین زرد رنگ می شوند.
نگهداری محصول بعد از این مرحله بر روی درخت نه تنها نفعی عاید باغدار نمی کند بلکه با زیان اقتصادی دو ساله همراه خواهد بود چرا که هم کاهش عملکرد سال آینده را در پی دارد و هم چیزی به محصول اضافه نمی کند.
برداشت در آغاز فصل مهمترین عامل کاهش آفلاتوکسین است و چنانچه رعایت نشود تمام عملیات بعدی در مراحل مختلف فرآوری، کم نتیجه و حتی بدون نتیجه خواهد بود.
کارشناسان همچنین سرویس، شستشو و ضدعفونی کردن تمام ماشین آلات و دستگاه هایی که پسته تازه با آنها در تماس است قبل از فرآوری را الزامی می دانند.
پسته های چیده شده باید در حداقل زمان ممکن از پوست خارج شده و بلافاصله مراحل بعدی طی و پسته ها هرچه زودتر خشک شوند.
ماندن پسته ها برای مدت بیش از 12 ساعت در پایانه باعث بالا رفتن حرارت در داخل محموله و ایجاد شرایط مناسب برای رشد قارچ و تولید سم می شود.
بیش از دو دهه است که مجموع عملیات فرآوری پسته تازه بر روی یک خط به صورت پیوسته
انجام گرفته و جابجایی پسته از ماشین به ماشین به طور خودکار و یا از طریق بالابرها و نقاله ها صورت می گیرد.
این تداوم و پیوستگی علاوه بر اینکه باعث سرعت عمل و کاهش هزینه و افزایش ظرفیت می شود مانع از تماس پسته با زمین و آلودگی آن نیز می گردد به طوری که دانه های پسته از آغاز تا انتهای مرحله خشک شدن و رفتن به سیلو با زمین تماس ندارد.
طی سالهای گذشته بعلت آلودگی محصول پسته استان کرمان به سم قارچی آفلاتوکسین زیانهای فراوانی به صادرات این محصول و در نتیجه تولیدکنندگان و صادرکنندگان وارد شد که خوشبختانه با اقدامات اساسی، میزان آلودگی محصول به این سم در سالهای اخیر به میزان بسیار زیادی کاهش یافته است.
آفلاتوکسین نوعی سم قارچی است که در نتیجه متابولیتهای ثانویه نوعی قارچ ناقص(کپک) تولید می شود.
سم آفلاتوکسین انواع مختلف دارد و آفلاتوکسین نوع B و G را در محصولاتی مانند ذرت و دانه های روغنی مانند پسته، بادام زمینی، پنبه دانه و غلات می توان مشاهده کرد.
در صورتی که انسان یا دام از خوراکی تغذیه کند که به سم آفلاتوکسین B آلوده باشد آنزیم های موجود در کبد آن را به آفلاتوکسین نوع (ام یک) و (ام دو) تبدیل می کنند که از طریق شیر و ادرار دفع می شود.
وجود آفلاتوکسین (B یک) در رژیم غذایی انسان به مقدار زیاد یکی از عوامل خطر برای گسترش سرطان کبد به شمار می آید.
دما و رطوبت دو عامل محیطی هستند که در آلودگی آفلاتوکسین نقش بسیار زیادی دارند ، این دو عامل به طور مستقیم هم بر گیاه و هم بر قارچ اثر می گذارند.
تولیدکنندگان قدیمی به تجربه دریافته بودند که با آفتاب دادن پسته برای مدت دو روز متوالی می توانند محصول خود را ماهها در انبار نگهداری کنند.
این روش با وجود مزایایی که دارد در حجم بالا و پایانه های مکانیزه مقدور نیست و به علت ناآرامی های جوی در اوایل پاییز انتخاب این روش در صورتی مناسب است که پایانه مجهز به خشک کن های مناسب با ظرفیت پایانه باشد.
---------------------------------------------------------
بولتن اقتصادی/تهیه کننده: سرکار خانم زهرا حبیبی- تنظیم: اکبر بهاروند