نگاهی به پارک ملی خبر و پناهگاههای حیات وحش در استان کرمان

پارک ملی خبر (‪ (Khabr‬با ‪ ۱۴۹‬هزار و ‪ ۹۸۲‬هکتار وسعت یکی از مناطق زیبا و شگفت انگیز استان کرمان محسوب می‌شود.

این پارک بدلیل دارا بودن تنوع زیستی ناشی از وجود ارتفاعات، دشتهای متعدد، حوزه‌های آبخیز متنوع، اختلاف شرایط اقلیمی و سه نوع آب و هوای سردسیری، معتدل و گرمسیری در استان و کشور کم‌نظیر است.

در سال ‪ ۱۳۵۰‬منطقه‌ای به وسعت ‪ ۱۷۸‬هزار و ‪ ۱۵۳‬هکتار در حوزه استحفاظی شهرستان بافت حدود ‪ ۲۰۰‬کیلومتری مرکز استان تحت عنوان منطقه حفاظت شده خبر روچون تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت و در سال ‪۱۳۵۴‬ به پناهگاه حیات وحش خبر روچون ارتقاء یافت.

در سال ‪ ۱۳۷۸‬به دلیل مساعد بودن شرایط منطقه ‪ ۱۴۹‬هزار و ‪ ۹۸۲‬هکتار از آن به پارک ملی خبر تبدیل شد و ‪ ۲۸‬هزار و ‪ ۱۷۱‬هکتار باقیمانده به صورت پنج بخش مجزا از هم و بدلایلی نظیر وجود آبادی‌های دارای سکنه، پناهگاه حیات وحش روچون نام گرفت.

پارک ملی خبر از کوههای خشک صخره‌ای و صعب‌العبور، دره‌ها، تپه‌ماهورها، جنگلهای کوهستانی، مناطق دشتی و استپی تشکیل شده که همین موضوع باعث پدید آمدن منظره‌های متفاوتی در این پارک شده است.

تنوع و تراکم پوشش گیاهی و جانوری در پارک ملی خبر به همراه خصوصیاتی از قبیل یکی بودن زیستگاههای بومی، وجود برخی گونه‌های ذخیره ژنتیکی موجود بویژه در کوهستانهای منطقه، گونه‌های جانوری پستاندار از قبیل قوچ، میش، جبیر، کل، بز، پلنگ، گرگ، رودک عسل خوار، گورکن و پرندگانی نظیر هوبره، عقاب طلایی، عقاب دو برادر و گونه‌های نادر گیاهی مانند زیتون وحشی، انار شیطان، بنه، درمنه، قیچ و ارس تفریحگاههای متنوعی را ایجاد کرده است.

این تنوع زیستی شامل ‪ ۶‬درصد گونه‌های گیاهی، ‪ ۱۵‬درصد پستانداران و ‪۲۰‬ درصد گونه‌های پرندگان کشور می‌باشد.

وجود چنین تنوع گیاهی و جانوری پارک ملی خبر را به منطقه‌ای بسیار مناسب برای استفاده پژوهشگران، محققین، علاقمندان به طبیعت و گردشگری و عکاسان تبدیل کرده است.

وجود چنین منطقه‌ای سرسبز و خوش آب و هوا در استان کرمان که به استانی کویری معروف است هر بیننده‌ای را به تعجب وا می‌دارد.

پناهگاه حیات وحش مهروئیه نیز جلگه‌ای نسبتا هموار و کوچک با وسعت ‪۵۵۸۳‬ هکتار در پای کوه کلمراد که زیستگاه خرس سیاه آسیایی می‌باشد قرار گرفته است.

این پناهگاه در ‪ ۱۰۰‬کیلومتری جنوب غربی شهرستان جیرفت واقع شده است.

هدف اصلی حفاظت از این پناهگاه، حفظ باقیمانده جنگلهای گرمسیری جنوب شرقی، جنگلهای کهور و "جیرفتی" پرنده مختص ناحیه جنوب شرقی ایران می‌باشد.

رویش طبیعی این منطقه از جنگلهای گرمسیری کهور و رویش استپی متشکل از گونه‌هایی چون اسکنبیل، قیچ، توسو و اسکنبیل‌های غیرچوبی می‌باشد.

از جمله پستانداران حایز اهمیت این پناهگاه می‌توان به گرگ، روباه، شغال، کفتار، کاراکال و گربه جنگلی اشاره کرد.

مهمترین پرنده حیات وحش مهروییه، "جیرفتی" و گونه نزدیک به آن یعنی "دراج" است.

آگاه نبودن مردم از ارزشهای طبیعی منطقه و اهمیت اکولوژیک آن سبب شد تا در چند سال اول پیروزی انقلاب اسلامی ،بخش جنوبی پناهگاه حیات وحش مهروئیه به تصرف در آمده و مردم در آن به کشاورزی بپردازند.

بعد از سال ‪ ۱۳۷۰‬مناطق دیگری نیز در استان کرمان بدلیل اهمیت زیست محیطی و برخورداری از معیارهای مناطق چهارگانه یا شکار ممنوع جهت حفاظت و مدیریت احیاء زیستگاهها و بهبود وضعیت جمعیت وحوش انتخاب شدند.

وسعت کنونی مناطق حفاظت شده استان کرمان ‪ ۷۲۳‬هزار هکتار است که نزدیک به پنج درصد وسعت استان را شامل می‌شود.

منطقه حفاظت شده بیدوئیه نیز در ‪ ۱۰‬کیلومتری شمال شهرستان بردسیر واقع شده است.

این منطقه در سال ‪ ۱۳۷۵‬با وسعتی معادل ‪ ۱۶۰‬هزار و ‪ ۵۳۴‬هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده در فهرست مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.

قدیمی‌ترین واحدهای زمین شناسی این منطقه به دوران کرتاسه تعلق دارد.

مرتفع‌ترین ارتفاعات منطقه مذکور کوه کله گاوی با ارتفاع ‪ ۲۷۴۳‬متر است که تقریبا در مرکز منطقه واقع شده است.

بقیه مناطق شامل دشتها و استپهای بیابانی و نیمه‌بیابانی است.

در این منطقه ‪ ۱۸۸‬گونه گیاه آوندی شناسایی شده است که متعلق به ‪۴۰‬ خانواده گیاهی می‌باشند و عمده آنها را گیاهان مقاوم به شوری و خشکی تشکیل می‌دهد.

سیمای طبیعی و گیاهی این منطقه بیشتر شامل گونه‌های قیچ، درمنه و گیاهان تیره اسفناج است.

در منطقه حفاظت شده بیدوئیه بردسیر جمعیت قابل توجهی از مهره‌داران و بی‌مهرگان یافت می‌شود که از نظر تنوع و گوناگونی زیستی در نوع خود بی‌نظیرند.

پستانداران وحشی نظیر گرگ، کفتار، شغال و روباه و پستانداران علفخوار قابل شکار مانند قوچ، میش، کل، بز و آهو از مهمترین گونه‌های منطقه بیدوئیه هستند.

در حال حاضر بهترین جمعیت آهوان استان (‪ (Gazella‬در این منطقه زندگی می‌کنند.

بیدوئیه بردسیر یکی از زیستگاههای یوزپلنگ آسیایی در ایران است.

این حیوان در رده‌بندی‌های سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست جزو رده در خطر انقراض می‌باشد.

پراکندگی فعلی این گونه تنها به چند زیستگاه در ایران محدود شده است.

منطقه حفاظت شده بیدوئیه محلی مطمئن و امن برای شمار زیادی از پرندگان شکاری مانند سارگپه پابلند، قرقی، عقاب طلایی، دلیجه، بالابان و پرندگان قابل شکار مانند کبک و تیهو و انواع پرندگان از راسته گنجشک سانان و پرندگان آبزی مهاجر مانند لک لک سیاه، پلیکان سفید، کیشم گردن سرخ، حواصیل خاکستری، اگرت بزرگ و اردک سرسبز می‌باشد