مجموعه حوادثی که بخصوص در هفته های اخیر در پیش روی زائران ایرانی درعراق قرار گرفت ، و همچنین گزارش هایی که از وضعیت خدمات دهی کاروان های غیر مجاز به زائران دریافت می شود ، به علاوه مسایل عدیده دیگر ،...
به این ضرورت قطعیت می بخشد که لازم است هرچه سریعتر سفرهای زیارتی به ویژه سفرهایی که به عتبات عالیات صورت می گیرد ، سازمان دهی ، و کاملا تحت نظر ارگان متولی آن قرار گیرد.
تحلیل حوادث تروریستی اخیر در عراق که طی آن شماری از زائران ایرانی نیز شهید و مجروح شدند ، از جمله نشان می دهد که تروریست ها در همه ی این حوادث از نبود پوشش امنیتی و حفاظتی زائران سوء استفاده کرده اند ، و افراد این کاروانها اعم از آنهایی که ادعای مدیریت داشتند ، و حتی زائران ، هیچ آگاهی از وضعیت امنیتی عراق حتی در حداقل آن نداشته اند. تمامی این حوادث در مسیرها و مناطقی رخ داده است که ازمنظر امنیتی ، مناطق نا امن و یا با امنیت پایین سنجیده می شوند و معمولا ترددی از این مناطق یا صورت نمی گیرد و یا اگر الزامی باشد ، تحت تدابیر ویژه و با رعایت همه ی جانبه های مراقبت ها ی امنیتی و حفاظتی صورت می گیرد .
زائرانی که از طریق قانونی و با نظارت سازمان حج و زیارت و توسط کاروانهای تحت پوشش آن به عتبات عالیات مشرف می شوند ، از پوشش حفاظتی مناسب برخوردارند . رفت و آمدهای آنها و زیارت هایشان و حتی برنامه های خرید آنها با نظارت و پشتیبانی نیروهای حفاظتی مورد وثوق و تایید صورت می گیرد و چنانچه اقدامات ویژه ای نیز لازم باشد ،به تمامی اتخاذ و اعمال می شود .
براساس قانون ، زائرانی که با استفاده از کاروانهای غیر مجاز به عتبات عالیات و نیز دیگر سفرهای زیارتی مانند سفرهای حج اعم از عمره و تمتع و یا سوریه که سازمان حج و زیارت متولی آنها است ، می روند ، نه تنها از پوشش های حفاظتی ، که از حمایت های قانونی و حمایتی در صورت بروز خدای ناکرده حادثه ای برای آنها محروم خواهند بود و ارایه خدمات کنسولی به آنها به جهت نداشتن اطلاعات لازم از این نوع سفرها و جزییات برنامه ها ، به دشواری عملی می شود.
براساس قانون ، فقط زائرانی که ازمجرای قانونی به عراق مشرف می شوند در صورت بروز حادثه ای برای آنها می توانند از خدمات بنیاد شهید انقلاب اسلامی استفاده کنند .
به غیر از مسایل امنیتی ، مشکلات و دشواریهای بسیار دیگری نیز پیش روی زائران غیر مجاز به خصوص به عراق وجود دارد . سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری انبوهی از گزارش های مردمی و ارگانهای مسئول را در اختیار دارند که نشان می دهد ، زائرانی که در دسته های غیر مجاز و غیر رسمی به عراق می روند ، عموما از کمترین خدمات رفاهی بهره مند می شوند و در موارد زیادی حتی دیده شده فردی که ادعای مدیریت کاروان را داشته ، زائران خود را در شب سرد زمستانی و یا گرمای کشنده تابستان و در شرایط امنیتی زیر صفر در خیابانهای شهرهای عراق خوابانده و زائران از کمترین خدمات مانند غذا و حتی دسترسی به سرویس بهداشتی محروم بوده اند.
ضرورت اعمال مدیریت واحد بر سفرهای زیارتی مورد توجه مجلس شورای اسلامی نیز هست . به گفته حجت الاسلام " حسین سبحانی نیا " عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی از نگاه این کمیسیون ، اعزام زائران ایرانی به کشورهای سوریه، عراق و عربستان به جهت امکان ورود افراد غیر مسئول ناوارد و بعضا سوء استفاده چی به حیطه اعزام زائران ، بی‌نظم انجام می‌شود که به منظور سازماندهی این امر مجلس خواستار اعمال مدیریت واحد است. حضور زائران ایرانی در این کشورها منافع بسیاری برای آنان دارد . مقامات این کشورها باید از طریق مجاری رسمی در جریان قرار بگیرند و به آنها تفهیم شود که اگر خواهان حفظ و ادامه این منافع هستند ، باید همه ی نیازهای زائران را به خوبی و کمال تامین کنند که از آن جمله امنیت ، بهداشت ، خدمات رفاهی و مهم تر مبادی اخلاقی را در مورد زائران ایرانی رعایت کنند و به باورها و اعتقادات آنها احترام بگذارند.
بدیهی است که برای این امر وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران از جمله باید از سفارتخانه های کشورهای هدف گردشگران مذهبی ایران بخواهد تا فقط به زائرانی که از مجرای قانونی برای سفر اقدام می کنند ، روادید بدهند . علاوه بر این ، لازم است دولت از طریق اعمال تدابیر دیگر مانند ممنوع کردن سفر با کاروانهای غیر رسمی و یا به صورت انفرادی ، ندادن اجازه عبور از مرز به این دسته از زائران و سایر اقدامات محدود کننده به علاوه اطلاع رسانی مناسب از ضرورت همراه شدن زائران با کاروانهای مجاز و در همین حال تلاش همه ی ارگانها برای فراهم آوردن امکانات لازم جهت تشرف عده هر چه بیشتری از مشتاقان ، زمینه کار را از گروههای غیر مجاز برای اعزام زائران بگیرند و به علاوه زائران متقاعد شوند که نفع معنوی و مادی آنها در سفر با کاروانهای رسمی و تحت نظارت است .
تحلیل حوادث تروریستی اخیر در عراق که طی آن شماری از زائران ایرانی نیز شهید و مجروح شدند ، از جمله نشان می دهد که تروریست ها در همه ی این حوادث از نبود پوشش امنیتی و حفاظتی زائران سوء استفاده کرده اند ، و افراد این کاروانها اعم از آنهایی که ادعای مدیریت داشتند ، و حتی زائران ، هیچ آگاهی از وضعیت امنیتی عراق حتی در حداقل آن نداشته اند. تمامی این حوادث در مسیرها و مناطقی رخ داده است که ازمنظر امنیتی ، مناطق نا امن و یا با امنیت پایین سنجیده می شوند و معمولا ترددی از این مناطق یا صورت نمی گیرد و یا اگر الزامی باشد ، تحت تدابیر ویژه و با رعایت همه ی جانبه های مراقبت ها ی امنیتی و حفاظتی صورت می گیرد .
زائرانی که از طریق قانونی و با نظارت سازمان حج و زیارت و توسط کاروانهای تحت پوشش آن به عتبات عالیات مشرف می شوند ، از پوشش حفاظتی مناسب برخوردارند . رفت و آمدهای آنها و زیارت هایشان و حتی برنامه های خرید آنها با نظارت و پشتیبانی نیروهای حفاظتی مورد وثوق و تایید صورت می گیرد و چنانچه اقدامات ویژه ای نیز لازم باشد ،به تمامی اتخاذ و اعمال می شود .
براساس قانون ، زائرانی که با استفاده از کاروانهای غیر مجاز به عتبات عالیات و نیز دیگر سفرهای زیارتی مانند سفرهای حج اعم از عمره و تمتع و یا سوریه که سازمان حج و زیارت متولی آنها است ، می روند ، نه تنها از پوشش های حفاظتی ، که از حمایت های قانونی و حمایتی در صورت بروز خدای ناکرده حادثه ای برای آنها محروم خواهند بود و ارایه خدمات کنسولی به آنها به جهت نداشتن اطلاعات لازم از این نوع سفرها و جزییات برنامه ها ، به دشواری عملی می شود.
براساس قانون ، فقط زائرانی که ازمجرای قانونی به عراق مشرف می شوند در صورت بروز حادثه ای برای آنها می توانند از خدمات بنیاد شهید انقلاب اسلامی استفاده کنند .
به غیر از مسایل امنیتی ، مشکلات و دشواریهای بسیار دیگری نیز پیش روی زائران غیر مجاز به خصوص به عراق وجود دارد . سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری انبوهی از گزارش های مردمی و ارگانهای مسئول را در اختیار دارند که نشان می دهد ، زائرانی که در دسته های غیر مجاز و غیر رسمی به عراق می روند ، عموما از کمترین خدمات رفاهی بهره مند می شوند و در موارد زیادی حتی دیده شده فردی که ادعای مدیریت کاروان را داشته ، زائران خود را در شب سرد زمستانی و یا گرمای کشنده تابستان و در شرایط امنیتی زیر صفر در خیابانهای شهرهای عراق خوابانده و زائران از کمترین خدمات مانند غذا و حتی دسترسی به سرویس بهداشتی محروم بوده اند.
ضرورت اعمال مدیریت واحد بر سفرهای زیارتی مورد توجه مجلس شورای اسلامی نیز هست . به گفته حجت الاسلام " حسین سبحانی نیا " عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی از نگاه این کمیسیون ، اعزام زائران ایرانی به کشورهای سوریه، عراق و عربستان به جهت امکان ورود افراد غیر مسئول ناوارد و بعضا سوء استفاده چی به حیطه اعزام زائران ، بی‌نظم انجام می‌شود که به منظور سازماندهی این امر مجلس خواستار اعمال مدیریت واحد است. حضور زائران ایرانی در این کشورها منافع بسیاری برای آنان دارد . مقامات این کشورها باید از طریق مجاری رسمی در جریان قرار بگیرند و به آنها تفهیم شود که اگر خواهان حفظ و ادامه این منافع هستند ، باید همه ی نیازهای زائران را به خوبی و کمال تامین کنند که از آن جمله امنیت ، بهداشت ، خدمات رفاهی و مهم تر مبادی اخلاقی را در مورد زائران ایرانی رعایت کنند و به باورها و اعتقادات آنها احترام بگذارند.
بدیهی است که برای این امر وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران از جمله باید از سفارتخانه های کشورهای هدف گردشگران مذهبی ایران بخواهد تا فقط به زائرانی که از مجرای قانونی برای سفر اقدام می کنند ، روادید بدهند . علاوه بر این ، لازم است دولت از طریق اعمال تدابیر دیگر مانند ممنوع کردن سفر با کاروانهای غیر رسمی و یا به صورت انفرادی ، ندادن اجازه عبور از مرز به این دسته از زائران و سایر اقدامات محدود کننده به علاوه اطلاع رسانی مناسب از ضرورت همراه شدن زائران با کاروانهای مجاز و در همین حال تلاش همه ی ارگانها برای فراهم آوردن امکانات لازم جهت تشرف عده هر چه بیشتری از مشتاقان ، زمینه کار را از گروههای غیر مجاز برای اعزام زائران بگیرند و به علاوه زائران متقاعد شوند که نفع معنوی و مادی آنها در سفر با کاروانهای رسمی و تحت نظارت است .
*رئوف پیشدار - ایرنا