طرح ناموفق ساماندهی کودکان کار؛ از پیک کاغذی تافروش دستمال کاغذی

معضل کودکان خیابانی با شروع فصل تابستان در کرمان پررنگ شده است این پدیده در کنار برهم زدن ساختار اجتماعی شهر بیم سوء استفاده افراد سودجو از این کودکان را نیز افزایش داده است.


به گزارش خبرنگار مهر در کرمان، طبق ماده 79 قانون کار، به کارگیری کودکان پایین 15 سال در هر کار و رشته ای ممنوع است اما در اکثر شهرهای کشور شاهد وجود کودکان کار در معابر شهری هستیم که به فروش کالاهای مختلف مشغول هستند.

هرچند حضور کودکان خیابانی در چهارراه ها و معابر شهر کرمان نیز به امری عادی بدل شده است اما با شروع فصل تابستان شاهد موج جدیدی از حضور کودکان خیابانی در معابر شهری و اشتغال به کارهای کاذبی همچون فروش آدامس، فال و دستمال کاغذی در خیابانهای مختلف و پرترافیک شهر کرمان هستیم.

در کنار ترافیک طاقت فرسای شهر کرمان وجود صدها کودک در سنین مختلف در چهارراه های کرمان موجب ایجاد صحنه های پررنگ تری از حضور کودکان کار در خیابانهای کرمان شده است.

خطر سوء استفاده از پدیده کودکان خیابانی توسط افراد سودجو وجود دارد

در حالیکه در سال گذشته انجام طرح "پیک کاغذی" در قالب فروش روزنامه، جمع آوری کالاهای بازیافتی در دکه ها همچنین انتقال نامه های اداری با پوشش متحدالشکل برای حل مشکل این کودکان در دستور کار قرار گرفت اما به دلیل مشکلات قانونی و عدم اجرای عملی این طرح پس از گذشت چند ماه نه تنها این معضل در معابر کرمان برطرف نشده بلکه به فروش سازمان یافته دستمال کاغذی در چهارراه ها تبدیل شده است و شاید اولین سئوالی که در مواجهه با ده ها کودکی که هریک بسته های سه تایی از دستمال کاغذی هایی با مارک مشخص در دست دارند و با یک قیمت در سطح شهر می فروشند به ذهن شهروندان متبادر می شود این است که اگر فروش این دستمال ها سازماندهی شده نیست پس چرا همه این کودکان دستمال می فروشند و چرا مارک تمام این دستمالها یکی است و این دستمالها را از چه کسی تحویل می گیرند؟ 

 

نمی توان از کنار این نکته گذشت که بسیاری از این کودکان اتباع بیگانه هستند و بسیاری دیگر از حاشیه نشینانی هستند که به دلایل مختلف از جمله خشکسالی در محلهای زندگیشان برای یافتن کار به حاشیه نشینی در کرمان روی آورده اند.

کودکان کار بخش مهمی از اقتصاد خانواده هستند

بسیاری از این کودکان تنها برای کمک به اقتصاد خانواده مجبور به حضور در خیابانها و فروش اقلام و کالاهای مختلف هستند و این یک حقیقت تلخ است که این کودکان به ناچار مجبور به کار در خیابانها هستند.

حضور این کودکان که متشکل از سنین متفاوت و اکثرا پسر هستند موجب می شود این افراد از بسیاری از امکانات اولیه همچون آموزش، تفریح و بهداشت که برای بسیاری از آنان به رویایی تبدیل شده است، دور باشند و در مقابل در محیط های شلوغ شهری در معرض انواع آسیب ها و سوء استفاده افراد سودجو قرار بگیرند که می توان به احتمال سازماندهی این کودکان برای فروش اقلام مختلف اشاره کرد.

هرچند که در سالهای اخیر اقدامات حمایتی بهزیستی برای حل مشکل این کودکان مناسب تر شده و رفع این مشکل با جدیت بیشتری دنبال می شود به طوریکه می توان از طرح پیک کاغذی نیز به عنوان تدبیری هرچند ناموفق جهت ساماندهی این پدیده نام برد اما حضور این کودکان در سطح جامعه آنقدر پر رنگ است که با چنین طرح هایی این مشکل برطرف نمی شود زیرا این افراد به دلیل شرایط خاص خانوادگی مجبور به کار در سنین کودکی هستند و کار نکردن این افراد، خانواده های نیازمند این کودکان را از درآمد هر چند کم آنها محروم می کند و در شرایط سخت تر اقتصادی قرار می دهد، شاید بهترین راه برای حل این معضل جلوگیری از سیل روزافزون مهاجرت ها و شناسایی و تحت پوشش قرار دادن خانواده این کودکان باشد.

در این میان مسلما افرادی نیز به سوء استفاده از این کودکان دست می زنند که باید با شناسایی این افراد ریشه این پدیده زشت را نیز خشکاند.

طرح مرکز توانمندسازی کودکان کار باید حمایت شود

بهزیستی کرمان برای حل این معضل طی سال گذشته اقدام به تاسیس موسسه ای تحت عنوان توانمندسازی کودکان کار کرده است در این مراکز سعی شده است کودکانی که به دلیل شرایط اقتصادی خانواده مجبور به کار در خیابانها هستند تحت آموزش های تحصیلی و حرفه ای و حمایت مرکز قرار گیرند و در کنار آن با ارتباط با خانواده ها نیز سعی شده است برخی از مشکلات این کودکان و خانواده ها برطرف شود.

مشخصه بارز خانواده این کودکان در اکثر مواقع فوت والدین، اعتیاد والدین، وجود خانواده های پر جمعیت و در اغلب موارد مهاجرت است.

در این میان این نکته را نباید از نظر دور نگه داشت که هر چند کودکان کار از این مراکز استقبال خوبی نشان می دهند اما کودکان اتباع بیگانه که در بسیاری از موارد افغانی هستند و تعداد قابل توجهی از کودکان کار را نیز تشکیل می دهند نمی توانند از هیچ کدام از این امکانات  استفاده کنند.

من هم دوست دارم بازی کنم

احمد یکی از این کودکان است که با تمام تلاش سعی می کند یک بسته 3 تایی دستمال کاغذی را به یکی از رانندگان در چهاراه طهماسب آباد کرمان بفروشد هر چند صحبت کردن با این کودکان به دلیل نوع زندگی این افراد بسیار مشکل است اما در نهایت می گوید: چند سال پیش همراه خانواده ام به شهر کرمان آمدیم چون دیگر در روستای محل زندگیمان نمی توانستیم بمانیم و به دلیل خشکسالی امکان ادامه کشاورزی وجود نداشت. 

احمد ادامه دارد: پدرم زمین نداشت و کار مزارع را به صورت اجاره ای قبول می کرد اما بعد از کم آبی مجبور شدیم به شهر بیاییم و در یکی از مناطق حاشیه ای شهر یک اتاق اجاره کردیم الان هم من و دو برادرم مجبوریم برای کمک به پدرمان کار کنیم.

احمد گفت: من و برادرانم مثل بقیه کودکان خیلی دوست داریم بازی کنیم، درس بخوانیم و هر کار که می خواهیم انجام دهیم اما به دلیل شرایط خانواده باید کار کنیم.

وقتی از این نوجوان که به زحمت سنش به 10 سال می رسید پرسیدم این دستمالها را از کجا می آوری سکوت کرد و در میان ماشین ها گم شد.

متاسفانه منظره دیدن کودکان کار در چهارراه ها و شندین التماس این کودکان برای فروش اجناس مختلف، برای بسیاری از مردم جامعه بیشتر به عادت و یا مزاحمت شبیه شده است و کمتر کسی به این مسئله دقت می کند که این کودکان در آینده جزئی از اجتماعی می شوند که قرار است کنار آنها و فرزندانشان زندگی کنند.

با سوء استفاده کنندگان از کودکان خیابانی برخورد می شود

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کرمان در زمینه کار کودکان خیابانی و احتمال سوء استفاده برخی افراد از این کودکان می گوید: ورود و مداخله مراجع انتظامی و قضایی برای نابودی تشکیلاتی که کودکان را مجبور به کار در خیابانها می کنند الزامی است.

زهرا لری گفت: پیگیری ورود کودکان خیابانی تحت یک نظام سیستماتیک و برنامه ریزی شده برای کار باید از طرف مراجع انتظامی و قضایی شد.

وی افزود: تشکیلاتی عمل کردن این گروهها و آوردن کودکان توسط افرادی ناشناس به خیابانها برای کار اجباری نیاز به مداخله قضایی دارد و بهزیستی در این زمینه وظیفه ای به عهده ندارد.

وی ادامه داد: تاکنون موردی از مراجعه کودکان مبنی بر اینکه به صورت تشکیلاتی برای کار اجباری در خیابانها وارد می شوند و یا مورد آزار و اذیت و سوء استفاده قرار گرفته اند نداشتیم اما اگر چنین مواردی گزارش شود سازمان بهزیستی از طریق اورژانس اجتماعی در جهت مقابله با آن و کاهش آسیب های اجتماعی وارد عمل می شود.

لری با اشاره به تشکیل مرکز توانمندسازی کودکان کار در کرمان گفت: در این مراکز خدماتی با بهترین کیفیت و کاملا تخصصی و برنامه ریزی شده برای ساماندهی آنها و جلوگیری از دیگر آسیبهای اجتماعی ارائه می شود.

لری تاکید کرد: تشکیل کمیته آسیبهای اجتماعی به ریاست بهزیستی که زیرمجموعه کارگروه اجتماعی است یکی از نقاط قوت در زمینه بحث آسیبهای اجتماعی است.

وی اضافه کرد: در این کمیته ها که با حضور مسئولان رده بالای استانی تشکیل می شود تک تک آسیبهای اجتماعی از جمله کودکان کار و خیابانی مورد بررسی قرار می گیرد.

حاشیه نشینی و مهاجرت مهمترین دلیل آسیب های اجتماعی است

مدیرکل بهزیستی کرمان نیز در زمینه پدیده کودکان خیابانی می گوید مهمترین دلیل بروز آسیب های اجتماعی مهاجرت و حاشیه نشینی است.

عباس صادق زاده عنوان کرد: به دلیل بروز خشکسالی و خالی شدن روستاها از سکنه و تمایل روستائیان به مهاجرت به شهرها موارد حاشیه نشینی نیز در اطراف شهرهای بزرگ افزایش یافته است.


وی گفت: به دلیل اختلاف فرهنگی همچنین نبودن شغل متناسب با نوع تحصیلات و توانایی های این افراد در نهایت بسیاری از این افراد به کارهای کاذب کشیده می شوند که در نهایت موجب بروز معضلات اجتماعی از جمله اعتیاد و پیامدهای ناگوار اجتماعی در خانواده این افراد می شود. 

صادق زاده خاطرنشان کرد: در این صورت آسیبهای اجتماعی ناشی از این افراد طیف زیادی از جامعه شهری را نیز در بر می گیرد.

مدیرکل بهزیستی کرمان گفت: به همین دلیل در سالهای اخیر شاهد رشد وجود کودکان خیابانی و برخی از آسیب های اجتماعی در کرمان هستیم که اکثرا افراد مهاجر از روستاها و یا استانهای مجاور به کرمان هستند.

وی گفت: آمار دقیقی از تعداد کودکان خیابانی در استان کرمان در دست نیست اما مهمترین دلیل حضور کودکان در خیابانهای کرمان فقر و مهاجرت به کرمان است، این پدیده در استان کرمان فصلی است و اکثر این افراد، بومی استان کرمان نیستند اما با آغاز فصل تابستان این پدیده بیشتر در خیابانهای مشاهده می شود.

مدیرکل بهزیستی استان کرمان گفت: کودکان خیابانی اکثرا از خانواده های پرجمعیتی هستند که پدر خانواده یا شغل ندارد و یا شغل کم درآمدی دارد و به علت فقر خانواده برای امرار معاش مجبور به استفاده از این کودکان می شود تا بخشی از نیازهای خود را با تکیه بر درآمد این کودکان تامین کند.

وی افزود: این بچه ها به طور معمول در رده سنی پنج تا 10 سال هستند که توان کارگری ندارند و به ناچار برای انجام کارهای کاذب و تکدی گری به خیابانها می آیند.

صادق زاده ادامه داد: این گروه بچه های هویت داری هستند که فقر و عدم برآورده شدن نیازهای اولیه مثل خوراک و پوشاک، آنها را به این وضعیت می کشاند و به طور تقریبی از اواسط خردادماه برای کار و اکثرا تکدی گری به خیابانها می ریزند.

وی گفت: سازمان بهزیستی استان در مرکز کودکان کار جهت توانمندسازی این گروه از کودکان که شرایط توانایی کار و هویت دارند، حمایت می کند و نیازهای اولیه آنها از جمله خوراک پوشاک و جای خواب مناسب را در اختیارشان قرار می دهد.

صادق زاده اضافه کرد: سازمان بهزیستی بعد از ساماندهی این کودکان با برگزاری دوره های آموزشی سعی در جلوگیری از بزهکار شدن آنها می کنند تا این کودکان دچار آسیبهای بعدی ناشی از فقر و حضور در خیابانها نشوند.

مدیرکل سازمان کار و امور اجتماعی استان کرمان در زمینه کار کودکان می گوید: به طور کلی به کار گماری افراد پایین 15 سال در هرکاری ممنوع است.

طرح استاد شاگری بهترین راه حل مشکل کودکان کار

سید جواد منصوری استفاده از سیستم استاد شاگردی را تنها راه حل مشکل کودکان کار می داند و می گوید این طرح نیز در سالهای اخیر بسیار کم رنگ شده است در حالیکه می تواند موجب توانمند شدن این کودکان و اشتغال در حرفه های مختلف در آینده شوند.

وی هدف از این طرح را آموزش کودکان دانست و گفت: تنها افراد بین 15 تا 18 سال می توانند در این طرح در قالب استاد شاگردی مشارکت کنند.