حضرت علی(ع)؛ اسوه‌‌بی‌همتای حق و شهید عدالت

 

حضرت علی(ع) بزرگمرد تاریخ‌سازی است که حق‌طلبی و عدالت خواهی را سرلوحه کارهای خود داشت، وی عابدی خالص و مظهر شجاعت بود که پس از عمری خداجویی، در پیشگاه معبود به تیغ جهل گرفتار و به شهادت رسید.


حضرت علی فرزند ابوطالب و نوه‌ عبدالمطلب است که سیزده سال قبل از بعثت پا به عرصه وجود نهاد . کنیه آن حضرت ابوالحسن و حیدر لقب وی است.

علی(ع) این توفیق را داشت که در دامان پیامبر اسلام رشد یافته و تربیت شود به همین دلیل نیز رفتار و سلوک پیامبر بر آن حضرت تأثیر مستقیم داشت و علی رسم زندگی، حکمت، اخلاق، معرفت و مردمداری را به شایستگی آموخت .

نخستین ایمان آورنده

امیرالمؤمنین اولین کسی است که رسول خدا را تأیید کرد، به او ایمان آورد و به نماز پیامبر اسلام اقتدا کرد.

شک نیست سبقت در کارهای خیر نوعی امتیاز و فضیلت است و خداوند در آیات بسیاری بندگانش را به انجام آنها و سبقت گرفتن بر یکدیگر دعوت فرموده است ، علی دراین زمینه گوی سبقت را از همگان ربود.

پس از وحی خدا و برگزیده شدن حضرت محمد به پیامبری و سه سال دعوت مخفیانه، سرانجام پیک وحی نازل و فرمان دعوت همگانی داده شد .

در این میان تنها حضرت علی مجری طرحهای پیامبر در دعوت الهی و تنها همراه و دلسوز آن حضرت در ضیافتی بود که وی برای آشنا کردن خویشاوندان با اسلام و دعوت آنها به دین خدا ترتیب داد .

در همین ضیافت پیامبر از حاضران پرسید چه کسی از شما مرا در این راه کمک می کند تا برادر، وصی و نماینده من در میان شما باشد ؟ فقط علی (ع) پاسخ داد " ای پیامبر خدا، من تو را در این راه یاری می کنم."

پیامبر بعد از سه بار تکرار پرسش خود و شنیدن همان جواب فرمود: ای خویشاوندان و بستگان من بدانید که علی برادر، وصی و خلیفه پس از من در میان شماست .

شجاعت بی نظیر

از افتخارات دیگر حضرت علی این است که با شجاعت کامل برای خنثی کردن توطئه مشرکان مبنی بر قتل رسول خدا فعالیت می کرد، برای همین منظور نیز در بستر ایشان خوابید و زمینه هجرت پیامبر را آماده کرد.

بعد از سیزده سال دعوت رسول خدا در مکه، مقدمات هجرت آن حضرت به مدینه فراهم شد. در شب هجرت پیامبر اکرم، على با آگاهی از توطئه دشمنان، شجاعانه در بستر رسول خدا آرمید و آن شب که اول ربیع الاول سال چهاردهم بعثت بود، لیلة المبیت نامیده شد.

آن حضرت در سال دوم هجرت با فاطمه زهرا(س) ازدواج کرد. ایشان در طول عمر پر بر کشان در غزوات بسیاری شرکت کرد و در تمامی این غزوات شمشیر برنده اسلام، عطوفت بخشنده نبوی و تجسم رأفت و شجاعت اسلامی بود .

یکی از مظاهر اثبات کمال آن حضرت این است که در زندگی با حوادث متنوعی مواجه شد و با همه آن چنان عمل کرد که باید.

توجه امام علی به مسئولیتها

امیرالمؤمنین در نامه خود به مالک توصیه می‌کند آشنایی با افراد را ملاک انتخاب آنان برای مناصب حکومتی قرار ندهد و این نکته را در نظر داشته باشد کسانی که در مصدر امور قرار می‌گیرند غالبا دوستان زیادی دارند که این دوستان گاهی به لباس زهد در می‌آیند و خود را برخوردار از اخلاق حسنه جلوه می‌دهند .

به همین دلیل نیز امام به مالک توصیه می‌کند بر اساس خوش ‌بینی و اطمینان خود معاونان را انتخاب نکند.

احترام به حقوق مردم
حضرت علی سال 36 هجری حکومت اسلام را به دست گرفت. در نهج البلاغه آمده است آن حضرت به مأمور جمع آوری مالیات در مورد مراعات حقوق مردم اینگونه سفارش فرموده است: در مسیر راه، هیچ مسلمانی را نترسان یا با زور و قلدری از زمین او عبور نکن...

امام در رابطه با حقوق متقابل امام و امت اینگونه می فرماید: ای مردم مرا بر شما حقی است و شما را نیز بر من حقی واجب شده است. اما حق شما بر من آن است که خیر خواه شما باشم و بیت المال را میان شما عادلانه تقسیم کنم و شما را آموزش دهم تا بیسواد و نادان نباشید و شما را تربیت کنم تا راه و رسم زندگی را بدانید...

و اما حق من بر شما این است که در بیعت با من وفادار باشید و در آشکار و نهان برایم خیرخواهی کنید و هرگاه شما را فرا خواندم اجابت کنید و چون شما را فرمان دادم اطاعت کنید.

اخلاق اسلامی

حضرت علی(ع) مانند سایر زما‌مداران نبود که تنها به حکومتداری خویش بیندیشد و از هدایت‌ عمومی که مهمترین وظیفه‌ امامان است غفلت کند. به همین دلیل نهج ‌البلاغه سرشار از رهنمودهای اخلاق نظری و عملی است. بیانات اخلاقی امام با جهان‌بینی و فرجام شناسی آن حضرت وابستگی معناداری دارد.

خوش ‌خویی، در اختیار بودن زبان، اقدام به کارهای پسندیده، صبر و پایداری، راستی در گفتار، فروتنی، دانش و بردباری تنها نمونه ‌هایی از درسهای اخلاق پسندیده امام علی(ع) هستند.

تبیین فلسفی و عقلی حقایق

امام علی(ع) در بیان حقایق الهی تنها به ذکر چند توصیه‌ اخلاقی اکتفا نمی ‌کرد بلکه با روش عقلی و استدلالی به توصیف آنها می ‌پرداخت. اصولی که امام علی(ع) در مسائل توحیدی بیان می ‌کند کاملاً عقلی و استدلالی است.

امام(ع) درباره‌ شناخت خداوند، تصریح می‌ کند که «حق تعالی با حواس درک نمی ‌گردد و به مردم، قیاس و تشبیه نمی ‌شود. کیفیت خردها توان اندازه ‌گیری او را ندارند و افکار و تخیلات از حریم کبریایی او دور هستند. چشم‌ها و حواس او را نمی ‌بینند، ولی دلها در پرتو ایمان واقعی و اخلاص، هستی او را درک می‌ کنند، خداوند با اوصاف لطافت، غلظت و حجم توصیف نمی‌شود. ظاهر است اما به طور مستقیم دیده نمی‌شود، وجودش متجلی است .»

شهادت

آن حضرت پس از بیست و پنج سال سکوت، در دوران حکومت پنج ساله خود اقدام به اصلاحات کلانی در جامعه آن روز کرد، اما توجه خاص آن  حضرت به اجرای عدالت و بی توجهی به ثروتمندان برای خیلی ها ناخوشایند بود و به همین دلیل نیز نمی توانستند حضور و جود امام را تحمل کنند.

امیرالمؤمنین همواره در حد اعلای پاکی، تقوا، درستی ، صداقت، حقیقت و عدالت زندگی کرد و هدفی جز خدا نداشت . آن حضرت در خانه خدا (کعبه) بدنیا آمد و در خانه خدا (مسجد) نیز به تیغ جهل گرفتار و به شهادت رسید.