'هان! ای پیامبر! آنچه را که ازسوی پروردگارت به تو نازل شده است تبلیغ کن و اگر چنان نکنی پیام رسالت را انجام نداده ای و خداوند تو را از مردم حفظ می فرماید'مائده،آیه 67.آری نزول وحی موجب شد تا نام منزلگاهی درمیانه راه حاجیان پس از برگزاری مناسک حج،در تاریخ ماندگار بماند.

'غدیر' در زبان عربی به معنی گودال و 'خم' نام محلی نزدیک منطقه 'جحفه' با چشمه ای روان و درختانی کهنسال است. مکانی سوق الجیشی که حاجیان شهرهای مختلف عربستان پس از انجام اعمال حج و هنگام بازگشت به شهر و دیارشان در این منطقه ازهم جدا می شدند.
آنچه نام این محل را در تاریخ اسلام مهم و به یادماندنی کرد، پیام جبرئیل به پیامبر بود که می بایست رسالتش را با انتخاب جانشینی پس از خود به پایان می رساند.
چه کسی برتر از 'علی' برای این انتخاب!
او که حق برادری را بر پیامبر در لیله المبیت تمام کرد و همواره دوشادوش پسرعم خویش، در نبردهای مسلمین علیه مشرکان،در کنارش بود و لحظه ای او را تنها نگذاشت.
کسی که مولود مکانی است که عالمیان در گرداگرد آن در طواف اند و تربیت یافته در محضر خدا و رسول اوست.
منتخبی که افتخار اولین مرد مسلمان را بعد از پیامبر نصیب خود گرداند و روز مباهله در سایه ردای پیامبر اسلام از اهل بیت او محسوب شد تا آمین گوی دعای رسول خاتم گردد.
'علی' را خداوند 'ولی' و 'وصی' نامید زیرا او ارزنده ترین دوست و پشتیبان در همه زمان ها برای محمد مصطفی(ص) بود.
و چه انتخاب برازنده ای از سوی خالق هستی صورت گرفت تا علی'ممتازترین فرد عالم' جانشین محمد 'بهترین عالمیان' گردد. انتخابی که موجب شد تا واقعه غدیر خم بزرگترین اعیاد مسلمین محسوب شود.
با استناد به کتاب 'ثوب الاعمال' شیخ صدوق ومستند به حسن بن راشد چنین آمده، که' گفته است؛ به امام صادق (ع) گفتم: آیا برای مؤمنان عید دیگری جز جمعه و فطر و قربان وجود دارد؟ فرمودند: آری. روزی و عیدی که از همه بزرگتر است و آن روزی است که امیر المؤمنین علی(ع) را بر پا داشتند و رسول خدا (ص) پیمان ولایت او را بر عهده زن و مرد مسلمان در محل غدیر خم نهاد. پرسیدم کدام روز هفته بوده است؟ فرمودند: روز در سال ها تغییر می کند، آن روز، روز هجدهم ذی الحجه است....'
این عید فرخنده از سال دهم هجرت به بعد، با تصمیم پیامبر اسلام(ع) برای زیارت خانه خدا و به جا آوردن مراسم حج و اعلام آخرین حج ایشان رقم خورد. در پی فراخوان رسول اکرم(ع) حج باشکوهی با اجتماع عظیمی از مسلمانان در آن سال که به 'حجه الوداع' پیامبر(ص) مشهور گردید، برگزار شد.
پس از پایان مراسم حج،پیامبر از همه حجاج ازجمله 12 هزار یمنی که مسیرشان متفاوت بود، خواستند در غدیر خم جمع شوند. زیرا در مسیر بازگشت جبرئیل بر پیامبر وارد شده و آیه ای مبنی بر پایان رساندن رسالش نازل نمود و ازسوی پرودگار بر او تکلیف کرد تا این امر را به سرانجام برساند.(مائده-67)
پیامبر امر فرمود در گودال خم همه حجاج بایستند تا آنها که جلوتر رفته اند و کسانی که عقب مانده اند به اجتماع غدیر بپیوندند زیرا مهمترین اتفاق جهان اسلام پس از مبعوث شدن پیامبر(ص) در شرف رقم خوردن بود.
ایشان به اتفاق 'علی' بر بالای منبری از جهاز شتران، خطبه ای را با ستایش خدا و بیان حدیث ثقلین ایراد فرمودند. درحالی که دست 'علی'(ع) را بالا برده، فرمودند:' ای مردم آیا من از خود شما بر شما اولی و مقدم‌ نیستم؟ مردم پاسخ دادند: بله ای رسول خدا. حضرت در ادامه فرمودند؛ خداوند ولی من است و من ولی مؤمنین هستم و من نسبت به آنان از خودشان اولی و مقدم می باشم. ' پس هر کس که من مولای او هستم علی مولای اوست' و این جمله را سه بار بیان کردند و فرمودند: خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا می گذارد.' سپس از حجاج خواستند تا این پیام را حاضرین به غائبین انتقال دهند.
در این لحظه قبل از متفرق شدن مردم، جبرئیل بار دیگر بر پیامبر وارد شد و آیه سوم سوره مائده را نازل کرد با این مضمون که: 'امروز دین شما را به کمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام کردم و دین اسلام را بر شما پسندیدم'.
مراسم بیعت مردم با حضرت علی (ع) سه روز به طول انجامید. حجاج دسته دسته بر خیمه پیامبر وارد شده و با حضرت علی(ع) بیعت کرده و به او تبریک گفتند. ابوبکر، عمر، طلحه و زبیر جزو اولین بیعت کنندگان بودند.
حدیث غدیر توسط 110 تن از صحابه ازجمله ابوبکر، عمر، عثمان، عمار یاسر، ام سلمه، ابوهریره، سلمان، زبیر، زیدبن ارقم، ابوذر، عباس بن عبدالمطلب، جابر عبدالله انصاری و 83 تن از تابعین ازجمله سعید بن جبیر و عمربن عبدالعزیز نقل شده است. پس از تابعین نیز 360 تن از محدثان، حدیث غدیر را در آثار خویش نقل نموده اند.
علمای شیعه همگی غدیر را حدیثی متواتر دانسته و مورخی چون 'یعقوبی' که اولین کتاب تاریخ عمومی را در جهان اسلام به رشته تحریر درآورده نیز واقعه غدیر را ذکر کرده است. همچنین مورخانی مثل محمد بن جریر طبری، ابن اثیر، سیوطی، شهرستانی، ابونعیم اصفهانی این واقعه را بیان کرده اند. حتی برخی از آنان کتاب های مستقلی در باب غدیر تألیف کرده‌اند، در این میان می توان به اثر محمد بن جریر طبری با عنوان 'الولایه فی طرق حدیث الغدیر' اشاره کرد.
'غدیر' را 'حضورعلی' و روز هجدهم ذیحجه را ' امامت علی' در تاریخ ماندگار کرد تا همه آسمانیان و زمینیان از مبارکی آن بهره مند گشته و مفتخر به گرامیداشت هر ساله آن گردند.