نقش صنایع دستی در توسعه صادرات ایران

صنایع دستی ایران با پیشینیه تاریخی خود به لحاظ جایگاهی که در فرهنک و هنر ایران دارد،از کالاهای فرهنگی، هنری و صنعتی ارزشمندی بشمار می‌آید که به دلیل نقش اساسی در تامین معیشت مردم به ویژه روستاییان و عشایر می‌بایست مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

تولید، بازاریابی و فروش محصولات صنایع دستی می‌تواند در کاهش بی‌کاری، فقرزدایی و ایجاد درآمد برای صنعتگران دستی و هنرمندان کشور و نیز بهبود تولید ملی و رونق صادرات غیرنفتی موثر باشد.

صنایع دستی ارزش افزوده بسیاری دارد. با طراحی بهتر،ارتقای کیفیت، مواداولیه، نوآوری و خلاقیت در فرایند تولید، بسته بندی
مناسب، بازاریابی حرفه ای و تبلیغات اثرگذار و هدفمند به یقین
می توان تحولی عظیم در تولید و صادرات آن ایجاد کرد و سهم بیشتر ی در بازارهای جهانی کسب کرد.

هم اکنون اغلب تولیدات این بخش در بازار داخلی و بخش اندکی نیز در بازارهای خارجی عرضه می‌شود. با اندکی سرمایه گذاری و آموزش صنعتگران و نیز استفاده از فناوری های نوین در عرصه معرفی،
بازاریابی و صدور محصولات صنایع دستی نه تنها زمینه های ایجاداشتغال در جامعه فراهم خواهد شد بلکه ارزآوری و معرفی فرهنک ایرانی را بدنبال خواهد داشت.

زیبایی و ارزش های فرهنگی، هنری صنایع دستی ایران برگرفته
از تنوع و غنای فرهنگی ایران زمین است و جایگاه ویژه ای در
مجموعه صنایع دستی ملل جهان دارد. برخی کشورهای صاحب نام
در تولید و عرضه صنایع دستی مانند هند و چین از نظر تنوع محصولات به پای ایران اسلامی نمی‌رسند. اماآنها برای کسب سهم بیشتر از
بازارهای جهانی، تولید را به صورت انبوه انجام می‌دهند و این
امر سبب شده که قیمت تمام شده تولیدات آنها به شدت کاهش یابد.

از دیگر ویژگی های صنایع دستی تولید شده در این دو کشور، درنظر گرفتن ذوق و سلیقه مصرف‌کننده خارجی است که باعث شده درآمدهای کلانی از این راه نصیب چین و هند شود.

چین بااستفاده از نیروی کار ارزان توانسته است در سطح بین‌المللی بازارهای پر مشتری را قبضه و تقاضاهای فراوان خریداران را
اجابت کند.

از آنجاکه تولید صنایع دستی در ایران به عوامل متعدد داخلی از جمله نیروی کار، مواداولیه و ابزار و وسایل کار متکی است بیش از ‪ ۹۰‬درصد ارزش داده های این بخش از اقتصاد ملی تامین می‌شود،
بنابراین ارزبری ناچیزی دارد و صادرات آن فعالیت های جنبی و
مستقیم در صنایع دستی را تقویت می‌کند.

صادرات صنایع دستی در سال های اخیر با روندی نزولی رو به رو بوده است که نیازمند بررسی های کارشناسانه است.

فرش از جمله عمده‌ترین اقلام صادراتی در بخش صنایع دستی است که بیش از همه با رکود در صادرات روبه رو بوده است.

بر اساس آمار، میزان صادرات کالاهای صنایع دستی ایران در سال
‪ ۱۳۸۵‬با ‪ ۱۷/۷‬درصد کاهش نسبت به سال قبل از آن به رقم ‪۵۲۷‬
میلیون و ‪ ۵۰۰‬هزار دلار رسید که از این مبلغ ‪ ۴۰۵‬میلیون و ‪۴۰۰‬
هزار دلار فرش دستباف به خارج از کشور صادر شد که ‪ ۱۲/۴‬درصد
نسبت به سال ‪۱۳۸۴‬کاهش داشت.

صادرات صنایع دستی ایران در سال ‪۱۳۸۴‬حدود ‪ ۵۹۲‬میلیون دلار بود که از این مبلغ ‪ ۴۶۰‬میلیون دلار آن به صادرات فرش اختصاص داشت.

سیاست گزاری‌ها و برنامه ریزی های اقتصادی در خصوص صادرات
غیرنفتی خواه ناخواه بر صادرات صنایع دستی تاثیر دارد و آن را
دستخوش تغییر قرار می‌دهد.

معرفی و عرضه مناسب و جذاب تولیدات صنایع دستی می‌تواند عاملی
انگیزشی برای جذب گردشگران خارجی بشمار آید از این رو حضور
فعال در نمایشگاه های اختصاصی ایران در خارج از کشور به ویژه
کشورهایی که درآمد سرانه بالایی دارند نه تنها در رونق صادرات
این بخش و پویایی و تداوم آن بلکه در رونق صنعت گردشگری و جذب
گردشگران خارجی می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند.

*** عوامل موثر در بازاریابی و صادرات صنایع دستی
کارشناسان بازرگانی عقیده دارند دوران کنونی "عصر مشتری مداری " است و باید بنا بر مقتضیات این دوران برنامه ریزی برای تسخیر
بازار صورت گیرد.

موسسه‌ها و شرکت های بزرک تولیدی و عرضه‌کننده محصولات، بازارها را شناسایی، ارزشیابی، اولویت بندی و هدف گذاری می‌کنند و بر
مبنای تقاضای بازار هدف، سفارش خرید محصول به تولیدکننده می‌دهند.

تولیدکننده نیز بر مبنای سفارش، برنامه ریزی کیفیت و کمیت محصولات و زمان بندی، عرضه به موقع کالا را انجام می‌دهد. اما در ایران کمتر این شیوه دنبال می‌شود و در بسیاری از موارد تولید روی دست
تولیدکننده یا بازرگان می‌ماند و این امر ورشکستگی هر دو، اتلاف منابع و از دست رفتن فرصتهای تجاری و اشتغال را به دنبال دارد.

در زمینه تولید و فروش صنایع دستی یکی از عواملی که می‌بایست مدنظر قرار گیرد، بازاریابی محصولات تولید شده و ساخته های این بخش است.

تولیدکنندگان ایرانی به دلیل ناآشنایی با بازارهای خارجی قادر به فروش محصولات خود در این بازها نیستند. در این میان دلالان و
واسطه‌ها وارد ماجرا می‌شوند که فقط می‌خواهند دسترنج
تولیدکنندگان را به ارزانترین قیمت ممکن خریداری کنند. اما از
آنجا که فعالیت صحیح حرفه ای برای بازاریابی و فروش ندارند،
خود نیز با مشکل فروش، خواب نقدینگی و رکود معامله مواجه
می شوند و خواب سرمایه را می‌خواهند با افزایش قیمت جبران کنند.

این امر سبب شده است که محصولات صنایع دستی ایران برای مصرف‌کننده نهایی در بازارهای برون مرزی گران تمام شود و قدرت رقابت این
ساخته‌ها از دست برود.

حضور در نمایشگاه های بین‌المللی ، منطقه ای یا اختصاصی می‌تواند نقش ارزنده ای در رونق صادرات صنایع دستی ایفا کند.

برای دستیابی وسیع تر به بازارهای جهانی ناگزیر عملیات بازاریابی می‌باید در سطح گسترده ای انجام گیرد که برگزاری نمایشگاه‌ها یکی از ابزارهای موثر در این زمینه بشمار می‌آید. حضور در نمایشگاه های بین‌المللی ، منطقه ای یا اختصاصی می‌تواند نقش ارزنده ای در
رونق صادرات صنایع دستی و افزایش تجربه تولیدکنندگان و صادرکنندگان این صنایع ایفا کند.

امروزه انتشار و توزیع بروشور یا کتاب برای معرفی صنایع دستی کافی نیست ، لکه بهره گیری از شبکه های اطلاع رسانی به ویژه اینترنت باعث می‌شود مصرف‌کنندگان در سراسر جهان با تولیدات صنایع دستی ایران آشنا شوند و تقاضا برای خرید تولیدات صنایع دستی افزایش
یابد.

برای پاسخگویی به این گونه تقاضاها باید فروش "آن لاین "
مدنظر قرار گیرد.این امر متضمن آن است که کالاهای تولید شده در
بسته بندی های زیبا ،محکم و با کیفیت خوب عرضه شوند و حمل و نقل نیز با روش های سریع و مطمئن صورت گیرد تا کالاها در اسرع وقت
و باکیفیتی مناسب و مطلوب در دسترس مشتریان قرار گیرد.

برای حمایت از تولیدات صنایع دستی و رونق صادرات این کالاها
توجه به موارد زیر ضروری است:
- افزایش سرمایه گذاری در رشته های گوناگون صنایع دستی و
ایجاد فرصت های شغلی
- آموزش هنرمندان و صنعتگران شاغل در بخش های مختلف صنایع دستی برای تولید محصولات مطابق با سلیقه وذوق مشتریان خارجی از طریق
همایش ها، کارگاه های آموزشی و...

- حمایت از صنعتگران و هنرمندان موجود و تشویق و دلگرم ساختن آنها با روش های گوناگون از جمله تامین بیمه های مناسب ،فراهم ساختن مواد اولیه مورد نیاز با قیمت مناسب، فراهم کردن امکان عرضه محصولات تولید شده به مشتریان .

- استاندارد کردن مواد اولیه
- کنترل کیفیت تولیدات
- ایجاد بانک اطلاعات درباره هنرمندان و صنعتگران شاغل درزمینه صنایع دستی
- بارکد دار کردن کالاهای تولید شده و شناسنامه دار کردن انها - ورود به شبکه اینترنتی و تجارت الکترونیک در بعد داخلی و جهانی - شناسایی بازارهای جدید برای خلق تقاضای بیشتر
- توسل به شیوه های راهبردی و تبلیغاتی موثر در امر بازاریابی - بهره گیری از تجربیات کشورهای رقیب

از: بهناز رهبر مهرپو - ایرنا