سرانه مطالعه ؛ آنچه هست ، آنچه باید باشد

طبق آخرین آمارهای مراجع رسمی ، سرانه مطالعه در ایران، فقط دو دقیقه در روز است.

حال سئوالی که مطرح است اینکه: با وجود افزایش مستمر تعداد نویسندگان و مترجمان در کشور، چرا سرانه مطالعه در کشور همچنان پائین و با شدت بیشتری در حال کاهش است؟ 

طبیعی است در پاسخ به این پرسش باید به عوامل چندگانه ای  توجه کرد. بی تردید، جدی ترین عامل کاهش سرانه مطالعه، در حوزه فرهنگی، قابل بررسی است. ظهور سرگرمی های جدید و گسترش آن در کشور نظیر رسانه های دیداری و شنیداری، اینترنت و گوشی های همراه، بخش عمده ای از اوقات فراغت مردم، به ویژه جوانان را به خود اختصاص داده و در عمل، به انزوای کتاب و مطالعه در فرهنگ ایرانی انجامیده است. 

در این زمینه شاید برخی با مقایسه سرانه بالای مطالعه در کشورهای توسعه یافته، نظیر ژاپن با سرانه 90 دقیقه مطالعه در روز یا انگلیس با حدود 55 دقیقه در روز، اینگونه تاکید کنند که توسعه سرگرمی های مدرن، چندان ارتباطی با کاهش مطالعه در ایران ندارد، اما هر چند صرف توسعه این گونه ابزار و امکانات به معنای کاهش سرانه مطالعه نیست، اما فرهنگ نادرست استفاده از این امکانات، آثار منفی خود را بر جامعه ما تحمیل کرده است. 

نکته دیگر در حوزه فرهنگی، ناتوانی در نهادینه سازی فرهنگ مطالعه، آموزش ندادن مطالعه به کودکان و بی توجهی به تبلیغ فراگیر کتاب به عنوان یک محصول فرهنگی است. 

متاسفانه، رسانه های تاثیرگذار در حوزه تبلیغ در کشور ما، هیچ وظیفه ای درباره تبلیغ کتاب احساس نمی کنند و متولیان فرهنگی نیز هیچ اقدام مشوق یا ملزم کننده ای در چارچوب ترویج فرهنگ مطالعه در کشور انجام نداده اند. 

نکته اثرگذار دیگر در کاهش سرانه مطالعه در کشور، مقوله اقتصاد و پیامدهای آن بر حوزه فرهنگ است. گرانی قیمت کتاب و در دسترس نبودن مراکز عرضه کتاب در این بخش، قابل ارزیابی است.
به طبع اگر آثار فرهنگی مکتوب با هزینه مناسب و در مراکز خرید عمومی، برای دید مردم قرار گیرد، توجه و رغبت مردم به خرید کتاب افزایش خواهد یافت. ضمن اینکه شرایط اقتصادی و معیشت جامعه به نحوی است که بیشتر مردم برای تامین معاش خود در بیش از دو تا سه نوبت کاری، کار می کنند و با توجه به فضای حاکم بر بازار، همواره تحت تاثیر دغدغه های معیشتی قرار دارند؛ واقعیتی که فراغت لازم برای مطالعه را از مردم سلب کرده است. 

روشن است عللی که برشمرده شد، واقعیت هایی عینی است که کاهش سرانه مطالعه را در پی داشته است و باید برای بهبود این سرانه به صورت جامع، مسائل موثر را مورد بررسی و اصلاح قرار داد.