نگاهی به آیین محرم در کرمان

عزاداران امام حسین(ع) در شب شام غریبان سالار شهیدان با انجام مراسم چهل منبرون و روشن کردن شمع در چهل تکیه و منبر یاد شهیدان کربلا را زنده نگه می دارند و مراسم شب شام غریبان را به یاد شهداء کربلا  با هزاران شمع نورانی می کنند.

به گزارش خبرنگار مهر درکرمان، مردم کرمان با فرا رسیدن ماه محرم حال و هوای عاشورایی می گیرند، زن و مرد، پیر و جوان، کودک و خردسال همه به عشق مولای خود با وجود سرمای شدید کویری، خود را ملزم به اجرای آیین و رسوم در قالب برپایی مراسم های ویژه گرامی داشت امام حسین(ع) می دانند حتی زرتشتیان کرمان که بیشترین اقلیت مذهبی استان محسوب می شوند هم احترام خاصی برای مراسم عزاداری سرور شهیدان قائل هستند و در این آئین های شرکت می کنند.

بارز ترین آئین مردم کرمان سرکشی به چهل جلسه عزاداری امام حسین (ع) در شب شب غریبان است بطوریکه اکثر مردم با برافروختن شمع در چهل تکیه و منبر یاد سرورشهیدان را زندن نگه می دارند.

شب شام غریبان تا پاسی از شب کوچه ها و خیابان های شهر مملو از مردمی است که شمع به دست از محله ای به محله دیگر می روند و درپایان حاجت خود را از امام حسین(ع) طلب می کنند و جای جای شهر مملو از شمع های روشن در غم شهید شدن امام حسین و یاران با وفایش می شود.

این آیین که قدمتی دیرینه دارد شاید به نظر حرکتی برای مراد یافتن باشد اما این مراسم سببرونق افزایی شام غریبان امام حسین(ع) است و نشان می دهد که شیعه هیچگاه مولا و سرور خود را فراموش نمی کند.

یکی دیگر از آئین های کهن در کرمان علم گردانی است در این آیین افراد معتمد محله های مختلف علم هایی که از چوب و پارچه ساخته شده است را به در خانه های مردم می برند و نذورات مردم را برای برگزاری مراسم عزاداری جمع می کنند این مراسم در گذشته در کرمان هم برگزار می شد، اما امروز بیشتر در شهرستانهایی مانند سیرجان پابرجاست.

بر اساس رسوم گذشتگان، کسانی که درگذشتگانی داشته اند از روز اول تا هفتم محرم آش بلغور به نام "عاشوری" می پزند خانواده هایی هم که یک سال است عزیزی را از دست داده اند در روز اول محرم این آش را می پزند و معمولا رسم است که پختن این آش پیش از طلوع آفتاب تمام شود.

در روز عاشورا نیز مردم کرمان به صورت گسترده به عزاداری می پردازند و با تشکیل گروههای مختلف دسته های "لیله عباسی"، "کفنی" و "اجنیان" را تشکیل می دهند و در قالب اجرای تعزیه به باز سازی صحنه های صحرای کربلا می پردازند.

دسته "لیله عباسی" با لباس های قرمز و چماق به عنوان نمادی از لشکر یزید در روزهای تاسوعا و عاشورا در میان عزاداران حضور دارند و به صورت نمادین مراقب اسرای کربلا هستند.

در مقابل آنها گروه "کفنی" نیز در دسته های عزاداری حضور دارند که کفن می پوشند و با پای برهنه جلوی دسته ها حرکت می کنند و نمادی از حامیان ابوالفضل (ع) و امام حسین (ع) هستند.

گروه اجنیان نیز با لباس های رنگی فرسوده به عنوان نمادی از اجنه در عزاداری روز عاشورا حضور دارند.

پابرهنه راه رفتن در روز عاشورا به خاطر همدردی با اسرای کربلا، آتش زدن خیمه ها در ظهر عاشورا، سقایی، مالیدن کاهگل بر سر و رو، پوشیدن لباس شیر به عنوان نمادی از حراست اجساد شهدای کربلا نیز در استان کرمان مرسوم است.

در روز سیزدهم محرم مراسم "پرسه امام" اجرا می شود و گروهی به نام "بنی اسد" که صورت خود را پوشانده اند و بیل و کلنگ هایی در دست دارند، مراسم خاکسپاری شهدای کربلا را به صورت نمادین اجرا می کنند.

بازاریان کرمان نیز طبق سنت در ماه محرم در و دیوارهای مغازه ها را پرچم هایی سیاه نصب کرده تا عزاداری خود را به این طریق نشان دهند و همچنین از گذشته مکانهایی وجود دارد که از حرمت خاصی برخوردارهستند و این سوگواری ها در آنجا از لحاظ معنوی به بهترین نحو برگزار می شد.

"صفه عزاخانه" که دارای قدمت 400 ساله است از جمله مکانهایی است که هنوز این مراسم را مانند گذشته باشکوه برگزار می کند، خانه " سید خوشرو" نیز که از لحاظ معنوی از اهمیت خاصی برخوردار است و خانواده خوشرو که از مرتبه والایی در استان کرمان برخوردارند، پذیرای جمع کثیری از عزاداران امام حسین(ع) در صبح های ماه محرم و روز عاشورا و تاسوعا هستند و خانه هایی چون "خانه سردار" که در حال حاضر مخروبه شده، میدان قلعه، بازار قلعه، تکیه بازار شاه و مسجد ملک نیز از آن دسته محل هایی هستند که در شهر کرمان از گذشته تا به امروز در همه ایام به خصوص ماه های محرم و صفر با انجام عزاداری ها و سایر برنامه ها از استقبال بی نظیر و چشمگیری برخوردارند.

مسئول امور فرهنگی مرکز کرمان شناسی در گفتگو با مهر اظهار داشت: در کرمان نیز همانند سایر نقاط ایران در ایام سوگواری فضایی ماتمزده حکم فرماست و دسته جات عزاداری با سینه زنی و زنجیر زنی و نیز برگزاری مراسم تعزیه اخلاص و ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت ابراز می دارند

بتول امینیان اضافه کرد: در گذشته رسم بر این بود که قبل از ماه محرم و صفر بعضی از مردان وزنان طی مراسمی به نام حنا بندان حنا می بستند و در دو ماه محرم وصفر دست از آرایش وپیرایش خود بر میداشتند و لباس سیاه به تن می کردند همچنین برای آگاه کردن مردم برای انجام مراسم عزاداری چاوشی میخواندند و یا بوق مخصوصی را به صدا در می آوردند در حال حاضر نیز همانند گذشته مردم از آغاز ماه محرم خیمه حسینی را بر پا می کنند و با دادن شربت و غذای نذری از عزاداران حسینی پذیرایی می کننند.

وی افزود: به طور کلی عزاداری و سوگواری آقا امام حسین و و اساسا مراسم سینه زنی و زنجیر زنی در کرمان زمین به سه بخش تقسیم می شود ابتدا آمادگی شهرها و تکایا وحسینیه ها برای استقبال از ایام محرم وعاشورا که تا پایان غم انگیز ماه صفر که متقارن با رحلت پیامبر است ادامه دارد و معمولا در حسینیه ها و تکایا چادر هایی مخصوص بر پا می نمایند چوبهائی که زیر چادر نصب می شود یعنی عمود چادر -دیرک نام دارد دیرک را با پارچه سیاه می پوشانند و به بالای آن قرآن نصب می کنند.

وی گفت: در هر کوچه و محله ای مردم با نهایت همبستگی و اتحاد برای جابه جا کردن وسایل و لوازم پذیرایی از عزاداران و سینه زنان و زنجیر زنان و تهیه و تدارک وسایل لازم از قبیل دیگ ها و ظرف های بزرگ و خرید تعدادی گوسفند جهت پروار نمودن برای قربانی اقدام می نمایند و رنگ کردن گوسفند یا گاو قربانی با حنا همه جا رنگ و بوی خاصی می گیرد در جای جای استان کرمان از حدود 17 روز مانده به محرم جنب و جوش خاصی در مردم پیدا می شود اتحاد و اتفاق همبستگی و اشتیاق در چشمان مردم دیده می شود خادمان متولیان سرایداران حسینیه ها تکایا و مساجد به منظور دادن پیام فرا رسیدن محرم الحرام و انتقال مفهوم حرکت تاریخ ساز کاروان امام حسین به جانب کربلا و نینوا بعد از ظهر ها از بلند گو های این مکان نمونه هایی از نوحه ها و اشعار حماسه آفرین کربلا را همراه با آمیزه ای از عطر کلام الله مجید پخش می شود.

وی عنوان کرد: آغاز فعالیت فرهنگی دسته جات سینه زنی و زنجیر زنی و نوحه خوانی که معمولا دومین یا سومین شب محرم در حسینیه ها و تکایا آغاز می شودو قسمت اصلی مراسم سوگواری است که مخصوص شب ها و روز های تاسوعا و عاشورا می باشد که هر تکیه و محله پرچمی خاص دارد و روی طبق های بزرگ علم هایی با مگوله ها و قندیل ها تزئین شده اند و بسار سنگین می باشد و توسط چند نفر به نوبت حمل می شود.

مسئول امور فرهنگی مرکز کرمان شناسی افزود: از روز اول محرم نیز مراسم زیارت عاشورا و روضه خوانی در بسیاری از مساجد و تکایا برگزار می شود و در شب آخر مراسم روضه خوانی حدیث کسا خوانده می شود.

وی گفت: یکی دیگر از آداب مردم کرمان پخت "آبگوشت امام حسینی" می باشد بطوریکه گوسفند یا گاوی که با حنا رنگ کرده اند پس از گرداندن در محله جلوی هیات قربانی می کنند و با انواع حبوبات و سبزیجات آبگوشت خوشمزه ای درست کرده و به مردم می دهند البته در بیشتر جاها عدس پلو جای آبگوشت را گرفته است. در عصر روز تاسوعا هم هیات های عزادار در قالب دسته های زنجیر زنی و سینه زنی به هم می پیوندند و به سوگواری می پردازند و در روز عاشورا سینه زنی و تعزیه تا ظهر ادامه دارد و سپس مراسم با خواندن دوازده امام قبل از اذان ظهر به پایان می رسد.

امینیان گفت: از جمله رسومات دیگر در این ایام که در شب های تاسوعا و عاشورا برگزار می شود مراسم شام غریبان و چهل معصوم است که شیفتگان حضرت به چهل مجلس غزاداری حسینیه یا مسجد سر زده و در هر یک از این مکان ها بر طبق نذورات خود شمع روشن می نمایند و عزاداری می کنند.