زلزله غافلگیرانه می آید/ 24 شهر بزرگ کشور در مناطق پرخطر

کشور ایران بر اساس آمارها در مسیر کمربند زلزله قرار دارد به گونه ای که 24 شهر بزرگ ایران در مناطق پرخطر و آسیب پذیر در برابر این حادثه طبیعی قرار دارند.

به گزارش خبرنگار مهر ، هر ساله از 18 تا 24 مهرماه هفته کاهش اثرات بلایای طبیعی فرصتی است که بیش از پیش از بیندیشیم که چه تدابیری برای مقابله با این حادثه طبیعی داریم زیرا امروز بلایای طبیعی در کنار روند رو به رشد کشور، یکی از نگرانیهای مردم ایران تلقی می شود. در بین حوادث طبیعی، زلزله به واسطه قدرت تخریب بسیار زیاد که معادل دهها و گاهی صدها بمب اتمی است از سایر حوادث دیگر سهمگین تر است از سویی زمان وقوع بسیار کوتاه که امکان هر گونه مقابله همزمان را بسیار دشوار می‌سازد در زلزله نمود بیشتری دارد. حوزه تخریب زلزله بسیار زیاد و وسیع به خصوص در زلزله های مهیب به مراتب شدید تر است. اگر بخواهیم از زلزله خیزی ایران بدانیم به این مطلب می رسیم که پهنه ایران زمین در بخش میانی کمربند کوهزایی و لرزه خیز آلپ – هیمالیا، یکی از لرزه خیز ترین مناطق جهان قرار دارد. در زمین ساخت صفحه ای سپر(صفحه) عربستان با راستای شمالی با آهنگی میان 20 تا 30 میلی متر در سال از جنوب کشور به سوی صفحه (ورقه) اوراسیا در شمال کشور در حرکت است نتیجه این نزدیک شدن (همگرائی) کوتاه شدگی پوسته ایران زمین، ایجاد رشته کوههای زاگرس (در جنوب غربی)، البرز (در شمال) و رویداد زمین لرزه هایی به نسبت فراوان در فلات ایران زمین است و به همین خاطر می توان گفت ایران یکی از مستعدترین کشورهای لرزه خیز جهان است. زلزله بارها و بارها در کشور ما تجربه می شود، اما باز هم غافلگیرانه می آید و در خاطره انسانها بر خلاف سایر حوادث طبیعی اثراتی با شدت به مراتب قوی تری ثبت می شود. برخی نوعی ترس همراه با انتظار را در برابر آن تجربه می کنند و برخی نیز نوعی آمادگی و توان مهار تخریبها و کاهش تلفات ناشی از آن را پیشاپیش تدارک دیده اند. در هر حال در کشور ما، زمین هر از چند گاهی می لرزد تا ساز و کارهای تنظیم طبیعی خود را سامان بخشد. هر چند این لرزشها طبیعی به نظر می رسد، ولی هر چه سازه های زندگی محکم تر و مسئولانه تر بنا شده باشد، کمتر تحت تأثیر اثرات آن قرار خواهیم گرفت. امروزه با گسترش و توسعه شهر نشینی و شهرسازی و افزایش جمعیت در آن، خطر زمین لرزه بیشتر شده و نتایج فاجعه آمیز آن نیز زیادتر شده است. جالب اینجاست که، اکثر مردم فکر می کنند هر چه زمان پیش می رود، زلزله های بیشتر و قوی تری در کشور ما روی می دهد. گرچه ممکن است از نظر فیزیکی و توجیه وقوع زلزله ها این عقیده منطق درستی نداشته باشد اما دور از ذهن هم نیست. ظهور شهرها و شهرکها و آبادی های جدید در مناطق مختلف ،که این امر باعث می شود تا زلزله هایی که قبلاً در بیابان و در منطقه عاری از سکنه روی می دادند، این بار پس از دوره بازگشت خود در منطقه ای روی دهد که تأسیسات و اماکن مختلفی در آن درست شده و جمع زیادی از مردم در آن زندگی می کنند. گسترش جمعیت و تأسیسات شهری خود عامل دیگر افزایش خسارات و تلفات است بنابراین هرچه شهرها مدرن تر شوند، خسارات بیشتری را از نظر ارزش و سرمایه، متحمل خواهند شد. پیشرفت دانش لرزه شناسی به گونه ای بوده که قادر است لرزه های زیادی را در اقصی نقاط ایران توسط دستگاههای حساس لرزه نگاری ثبت نماید در حالیکه در قدیم خیلی از زلزله ها ثبت نمی شد، لذا به نظر می رسد که هم اکنون زلزله ها افزایش یافته اند. اخبار و اطلاعات وقوع زلزله ها که در گذشته توسط مورخان و تاریخ نویسان و گاهاً افراد بومی مناطق زلزله زده و آنهم در مورد زلزله های بزرگ صورت می گرفت، امروزه توسط رسانه های ارتباط جمعی از جمله صدا و سیما، خبرگزاریها و اصحاب جراید به طور مرتب با هدف اطلاع رسانی و فرهنگسازی در سطح وسیعی صورت می گیرد و مورد توجه بیشتر مردم است. با همه این اوصاف ایران یکی از مستعدترین کشورهای لرزه خیز جهان است که در30 سال گذشته بر اساس آمار و اطلاعات موجود، بیش از 10 درصد تلفات جانی در آن ناشی از زلزله بوده و تقریباً 70 درصد از مساحت کشور یا بر روی گسل یا در حوالی آن قرار دارد و بیش از 600 شهر کشور نیز روی کمربند زلزله قرار گرفته است و تقریبا" کمتر از سه درصد از شهرهای کشور جزو مناطق کم خطر( از نظرزلزله) محسوب شده و بیش از 24 شهر بزرگ کشور نیز از جمله تهران در مناطق پرخطر قرار گرفته اند. آمار و اطلاعات سنوات گذشته نشان می دهد به طور متوسط هر هفته 2 زلزله با بزرگی کمتر از 4 ریشتر، هر ماه یک زلزله با بزرگی 4 و هر سال سه زلزله به بزرگی 5 و هر 10 سال یک زلزله به بزرگی 7 یا بیشتر در ایران رخ می دهد که گاهاً این فاصله زمانی بین رخداد یک زلزله مخرب تا زلزله بعدی دیگر کمتر نیز می شود. بهزاد پور محمد، معاون سابق برنامه ریزی و آمادگی سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر کشور می گوید: از بین حدود 160 زلزله مخرب رخداده طی سالهای اخیر در جهان بیش از 20 درصد آن مربوط به ایران بوده و در صد سال گذشته نیز از بین بیش از 150 هزار کشته شده ی ناشی از بلایای طبیعی در ایران حدود 80 درصد جان خودرا در اثر زلزله از دست داده اند . به گفته این کارشناس ارشد ژئوفیزیک دانشگاه تهران، زمین لرزه های بوئین زهرا درسال1341، دشت بیاض 1347، قیروکارزین 1350، بوشهر1351، بندرعباس1356، طبس1357، کرمان1360، رودبار1369، اردبیل1375، بجنورد1376، قائنات1376، آوج 1381، بم 1382، غرب مازندران1383، زرندکرمان1384، قشم1384 و لرستان1385همگی یادآور خاطرات تلخی هستند که مردم ما بابت آنها تاوان زیادی پرداختند. بنابراین باید با شناخت پهنه های خطرپذیر زلزله در ایران و بررسی کارشناسی آنها، با توجه به اینکه در زلزله هایی که تا کنون به وقوع پیوسته، بیشترین تلفات جانی و مالی ناشی از فروریختن ساختمانها بوده با شناخت ساختمانهای موجود در ایران و یافتن نقاط ضعف و قوت آنها راهی برای مقاوم سازی آنها در جهت کاهش تلفات و خسارات ناشی از وقوع زلزله یافت و برای جلوگیری از تکرار فاجعه در آینده راه حل های اساسی را پیدا نمود. فردین خنجری مدیر عامل جمعیت هلال احمر مازندران نیز معتقد است: با عملیاتی کردن مسائل ایمنی نظیر بهسازی و نوسازی ساختمانهای روستائی و شهرهای کوچک و همچنین نوسازی و مقاوم سازی مدارس تخریبی و سایر اقدامات مثبت دیگر که با حمایت دولت طی سالهای اخیر صورت گرفته است، وبا تداوم و استمرار کارها و نظارت بیشتر ، در آینده شاهد حداقل خسارات و تلفات ناشی از وقوع زلزله در جای جای ایران اسلامی باشیم. وی افزود: نکته مهم این است که راه تجربه شده در برابر زلزله ، روبرو شدن با زلزله و زندگی کردن با آن است ،بنابراین باید فرهنگ همزیستی با زلزله در بین مردم تقویت شود. لذا ضرورت دارد از طریق دولت و آن هم در سطح وسیعی اطلاع رسانی و فرهنگ سازی توسط رسانه های ارتباط جمعی ازجمله صدا و سیما،اصحاب جراید و همچنین اطلاع رسانی از طریق اماکن عمومی و آموزش از طریق خانه به خانه صورت پذیرد. کارشناسان پیشنهاد می دهند از اطلاعات مراکزعلمی، پژوهشی که در زمینه زمین لرزه فعالیت دارند، علی الخصوص مراکز محلی و ملی لرزه نگاری و همچنین مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی جهت شناخت و تحلیل مناطق خطرپذیر استفاده شود و مناطق پرخطر و کم خطر در هر استان و شهرستان مشخص و به اطلاع عموم مردم برسد، زیرا شناخت خطر خود باعث کاهش آن می شود. از طرفی ضروری است در ساختمانهای مسکونی سبک سازی و استاندارد سازی که از اصول اصلی در ساخت و ساز است، مد نظر قرارگیرد. همچنین با توجه به اینکه ساختمانهای چوبی سبکترین و مقاومترین ساختمانها در برابر زلزله هستند، بنابر این پیشنهاد می شود، در مناطق روستایی از آن استفاده شود و در محیطهای شهری نیز اجرای درست و فنی هر دو ساختمان اسکلت فلزی و بتنی به عنوان ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله پیشنهاد می شود. جهت مقاوم سازی ساختمانهای کمتر از سه طبقه قدیمی و غیرمقاوم،در جائیکه امکان بازسازی کامل به خاطر هزینه و زمان نیست، احداث اتاق امن با توجه به کم هزینه بودن و اجرای سریع آن به عنوان راهکاری کوتاه مدت پیشنهاد می شود و برای ساختمان های بیشتر از سه طبقه قدیمی و غیرمقاوم و همچنین سایرساختمانهای غیر مقاوم به عنوان تنها راهکار زیربنایی ولی زمان بر، بازسازی و نوسازی مجدد بر اساس اصول مهندسی و رعایت استاندارهای لازم توسط کارشناسان پیشنهاد می شود. ضرورت دارد در هر استان آزمایشگاه های مجهز جهت رفتارسنجی ساختمانها و مصالح ساختمانی پیش بینی شده و نسبت به تأمین مصالح بومی،مقاوم ،استاندارد و سبک اقدام شود. از جمله موارد قابل توجه در این خصوص آموزش مرتب مهندسین طراح و ناظر ساختمان و همچنین کارگران ساختمانی، معماران و بناها به عنوان مهمترین اصل در ساخت و ساز که باید به آن توجه جدی شود. از طرفی ضرورت دارد، دولت و مردم بطور مشترک از هم اکنون کار پیشگیری را جدی گرفته که این مهم نیاز به ایجاد یک فرهنگ غنی و یک باور قلبی در بین تک تک افراد جامعه دارد. مانور زلزله از آنجایی که استانداردسازی (مقاوم سازی و افزایش ایمنی) شروع یک حرکت مناسب در جهت پیشگیری است ، اگر با اقدام قاطع و سنجیده انجام شود، به مرور زمان تبدیل به یک جریان همه گیر می شود. بنابر این باید آن را بطور جدی دنبال کرد که از جمله این اقدامات می توان به، مقاوم سازی خانه های روستائی( با حمایت از طریق دولت) ،مدارس،بیمارستان ها ،اماکن عمومی و...اشاره کرد. از طرفی طبیعی است، با نظارت بر اجرای صحیح نقشه های مهندسی و یکسان سازی مهندسین طراح و ناظر و نظارت جدی بر امور اجرائی آنها ، توسط سازمانهای دولتی می توان ساختمانی مقاوم در برابر زلزله داشت. نکته مهم دیگر اینکه با توجه به زلزله خیزی کشور ،توجه به بیمه در ساختمان به منظور جبران سریع خسارتها واستاندارد سازی مجدد، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. لذا ، در یک مدیریت بحران زلزله ی موفق ، ایجاد آگاهی مستمر و پویا در عموم افراد جامعه ضروری بوده، تا شاهد مسئولیت پذیری همه آنها در برابر زلزله بوده، تا با انتقال آموخته های خود به جامعه و محیط زندگی ، باعث ایجاد محیطی امن برای خود و دیگران در برابر زلزله گردند. جدی گرفتن ، هدفمند بودن، تداوم و استمرار آموزش ها و مانورهای زلزله و افزایش کیفی و کمی آنها به ویژه در مناطق و نقاط زلزله خیز، همواره می تواند به عنوان یک موضوع مهم در برنامه های آمادگی توسط مسئولین کشور مد نظر قرار گیرد . بدون شک توجه به آن ، با درنظر گرفتن امکانات و مؤلفه های فرهنگی و نیروی انسانی منطقه ای که آموزش و مانور در آن به اجرا در می آید، در کاهش تلفات انسانی بسیار مؤثر است. آموزش در خصوص زلزله باید به صورت برنامه ای همیشگی، مستمر و مداوم بوده و بطور واقعی وجدی اجرا شود. با تکرار و استمرار مانور ( حد اقل ماهی یک بار در منزل ،سطح محله و محل کار ویا محیط آموزشی) ترس ناشی از ناگهانی بودن زلزله و پیامدهای آن ( اضطراب ، شوک و دلهره ) در بین عموم مردم از بین رفته و ضمن آمادگی و آموزش آموخته های خود به سایرین ، در هنگام وقوع زلزله، آرامش وخونسردی را برای تصمیم گیری و اجرای نکات ایمنی که مهمترین رکن نجات فرد و اجتماع است ، حفظ می کنند. در واقع ضمن مقابله و عکس العمل درست در هنگام زلزله، امدادگر خود و دیگران نیز می باشند. حال بیاییم از خود بپرسیم، زمان زلزله بعدی کی خواهد بود و در این بین وظیفه دولت و مردم قبل از وقوع زلزله چیست و چه باید انجام داد ،تا در صورت وقوع زلزله ی مهیب بعدی در هر نقطه از میهن اسلامی ایران ، شاهد کمترین خسارات و تلفات ناشی از زلزله باشیم.